: ૧૨ : આત્મધર્મ : પ્ર. ચૈત્ર:
પોતામાં પ્રણમી રહ્યા છે; તેનો બરાબર વિચાર કરવો. શરીરનું થવાનું હશે તે
થયા કરશે. આત્માનું સ્મરણ કરવું. ભાવના સારી રાખવી. રોગ તો અનેક જાતના
આવે સનતકુમાર ચક્રવર્તી જેવાનેય કેવા રોગ આવ્યા હતા! પણ આત્મામાં રોગ ક્યાં
છે? રોગ પરદ્રવ્ય છે. મારો આત્મા ચૈતન્ય છે, જ્ઞાન–આનંદનો પિંડ છે––એવું રટણ
કરવું. આ તો વિચારમનન કરવાનું ટાણું છે, તેનો પ્રયત્ન કરવો.
આત્મા પુણ્ય–પાપથી ભિન્ન ને દેહથી ભિન્ન એકલો ચૈતન્યકંદ આનંદધામ છે.
બસ, એકલો.. એના જ વિચાર, વિચાર ને વિચાર ‘કર વિચાર તો પામ! ’
ભેદજ્ઞાનના પ્રયોગ કરવાના ટાણાં આવ્યા છે. જેમ કસરત કરે છે ને! તેમ
આમાં આત્મા ને શરીરના જુદાપણાની કસરત કરવાના ટાણાં આવ્યા; કહ્યું છે ને કે––
જેટલા સિદ્ધ થયા છે તે બધાય ભેદજ્ઞાનથી જ, એટલે કે રાગથી ભિન્નતા ને ચૈતન્ય
સાથે એકતા કરીને જ સિદ્ધ થયા છે. ––એના અભ્યાસના આ ટાણા આવ્યા છે.
શરીર અને આત્મા અત્યંત જુદા, એક–બીજાને અડતા પણ નથી. આ શરીર તો
માટીનું કલેવર ને ભગવાન આત્મા અમૃતનો પિંડ. અમૃતસ્વરૂપ ચૈતન્યઘન ભગવાન
આત્મા પોતાને ભૂલીને મૃતકકલેવરમાં મૂર્છાણો! ––એમ સ. ગા. ૯૬ માં આચાર્યદેવે
આ શરીરને (અત્યારે જ) મૃતકકલેવર કહ્યું છે.
અરે, આ તો નિવૃત્તિ મળી છે. વિશેષ સ્વાધ્યાય–વિચારનુંં ટાણું છે. અરે, આ
તો શું વ્યાધિ છે? –નરકની પીડા તો કેટલી? –છતાં ત્યાં પણ વિચાર કરીને જીવો
આત્માનું ભાન પામે છે. ભગવાન આત્મા ચૈતન્યમંદિર છે––તેના વિચારમાં કોણ
રોકનાર છે?
શરીરમાં તો બધા પડખેથી વ્યાધિએ ઘેરો ઘાલ્યો હોય, અરે, પણ આ બીજી
બાજુ આખો આત્મા બેઠો છે ને? ––એ શુદ્ધ જ્ઞાન–આનંદના ચૈતન્યસામર્થ્યથી ભરેલો–
મોટો વાઘ જેવો––તે બકરાંને ભગાડી મુકે. એની સામે જોતાં જ આ વ્યાધિનું લક્ષ
ભૂલાઈ જાય. ––આવા તો કંઈક રોગ આવે ને જાય, તેનાથી જુદું પોતાનું સામર્થ્ય
રાખીને ભગવાન આત્મા અંદર બેઠો છે. –એના વિચાર કરવા.
શરીર તો અચેતન–પુદ્ગલનો પિંડ છે;
હું તેનો કર્તા કે આધાર નથી;
તેનો મને પક્ષપાત નથી;
તેનું થવું હોય તે થાઓ...
હું તો મારામાં મધ્યસ્થ છું.
આસ્રવને તોડી પાડનારો આ ધનુર્ધર–સમ્યગ્દ્રષ્ટિબાણાવળી ભેદજ્ઞાનના ટંકાર
કરતો ફડાક–ફડાક દેહ–મન–વાણીને અને રાગને ભેદીને આત્માથી ભિન્ન કરે છે. ––
આવા ભેદજ્ઞાનનો વારંવાર વિચાર કરવો. ધનુષના ટંકાર કરતો ભગવાન આત્મા
જાગ્યો ત્યાં રાગ ભાગ્યો... દેહ તો ક્્યાંય બહાર રહી ગયો! દેહ ચીજ જ જુદી છે; તેને
ને તારે શું સંબંધ છે?
શરીર નબળું પડતું જાય છે પણ આત્મામાં સબળાઈ રાખવી. આત્મામાં
સબળાઈ છે તેનો