નથી. સ્વજ્ઞેય આત્મા તો ઈન્દ્રિયાતીત છે.
પ્રવેશી શકે? ઈન્દ્રિયો તે કાંઈ આત્મામાં પ્રવેશવાનો માર્ગ નથી. ઈન્દ્રિય તરફના
વલણવાળા ભાવોથી (કે શુભરાગથી) આત્માનું જ્ઞાન થઈ જશે–એમ જે માને છે તે
ઈન્દ્રિયોથી ને રાગથી ભિન્ન ચૈતન્યભય આત્માને તે જાણતો નથી.
પ્રત્યક્ષ થાય એવો તારો આત્મા છે જ નહિ માટે આત્માને જાણવો હોય તો તું
ઈન્દ્રિયોની પ્રીતિ છોડ..... ને ચૈતન્યની પ્રીતિ કરીને તેની સન્મુખ થા.
થઈ શકતું નથી–કે આણે આત્માને જાણ્યો છે. આ આત્મા જ્ઞાની ધર્માત્મા છે એમ
અનુમાન થઈ શકે ખરું, પણ તે અનુમાન ઈન્દ્રિયગમ્યચિહ્નો વડે નથી થતું, અંતરમાં
ચૈતન્યના લક્ષપૂર્વક જ તેનું અનુમાન થઈ શકે છે. ધર્મી સમ્યગ્દ્રષ્ટિ આત્મજ્ઞાની
લડાઈના પ્રસંગમાં ઊભા હોય, ને અજ્ઞાની મિથ્યાદ્રષ્ટિ ધ્યાનમાં સ્થિર થઈ ગયેલો
દેખાય;–એ રીતે આંખદ્વારા ધર્મી–અધર્મીનું માપ થઈ શકતું નથી. અતીન્દ્રિય ચૈતન્ય તે
ઈન્દ્રિયગમ્ય ચિહ્નવડે અનુમાનમાં કેમ આવે? ઈન્દ્રિયોથી પાર થઈને ચૈતન્ય વડે તે
પ્રત્યક્ષ થાય છે. ઈન્દ્રિયોથી જુદો પડ્યા વગર આત્મા લક્ષમાં આવે કે અનુમાનમાં
આવે–એમ બનતું નથી.