: ભાદરવો : આત્મધર્મ : ૧૧ :
૨૫. અને જ્યાં ચૈતન્યનો આનંદ નિર્વિઘ્નપણે ખીલી જાય છે ત્યાં
સામે પ્રતિકૂળતાનો અભાવ છે, આવરણનો નાશ છે.
૨૬. જ્ઞાન–દર્શનપર્યાયરૂપે આત્મા સ્વયમેવ પરિણમે છે, કાંઈ જ્ઞેયોને
અવલંબીને તે નથી પરિણમતો... પછી કેવળજ્ઞાન હો, મતિજ્ઞાન
હો કે ચક્ષુદર્શન હો.
૨૭. અહીં તો જ્ઞાનદર્શનસ્વભાવને અને સુખને અવિનાભાવપણું
બતાવ્યું. જે સર્વને જાણે–દેખે છે તેને જ સંપૂર્ણ સુખ છે.
૨૮. જે સર્વને જાણતો–દેખતો નથી તેને જ્ઞાનદર્શનસ્વભાવ પૂરો
ઊઘડ્યો નથી ને તેને પૂર્ણાનંદનો અનુભવ નથી.
૨૯. આત્માનો જ્ઞાનસ્વભાવ હોવા છતાં તેણે પૂરું કેમ ન જાણ્યું? –તે
એમ સૂચવે છે કે તેને કંઈક પ્રતિકૂળતા છે.
૩૦. એ પ્રતિકૂળતા કાંઈ બહારની નથી, પણ જ્ઞાનદર્શનનો ઉપયોગ
કોઈક ક્ષેત્રમાં અટકી ગયો એટલે કે વિષયપ્રતિબદ્ધતા થઈ તે જ
પ્રતિકૂળતા છે, તે જ પ્રતિબંધ છે.
૩૧. જ્ઞાનસ્વભાવમાં પૂર્ણ સામર્થ્ય છે ને કાર્ય પૂરું નથી આવતું તો તે
જ્ઞાન ક્યાંક જાણવામાં અટકેલું છે. ને જ્ઞાન વિષયોમાં અટક્યું
ત્યાં પૂરું સુખ પણ નથી.
૩૨. કારણ જેવું હોય તેવું જ કાર્ય હોવું જોઈએ; ન હોય તો તેમાં
કાંઈક પ્રતિબંધ અને દુઃખ છે.
૩૩. ધર્માત્મા સ્વાશ્રયે પૂર્ણસ્વભાવની પ્રતીત કરીને, અંતરમાં ઢળતો
પૂર્ણતાને સાધતો જાય છે, ને પરાશ્રયરૂપ પ્રતિબંધને તોડતો
જાય છે. જ્ઞાનદર્શનનો પ્રતિબંધ તૂટતાં આનંદની પૂર્ણતા થાય છે.
૩૪. પહેલાંં અલ્પજ્ઞદશામાંય ધર્મીએ રાગનો ને અલ્પતાનો આશ્રય
છોડીને પૂર્ણ–અંશે સ્વભાવના આશ્રયે પૂર્ણતાની પ્રતીત કરી છે.
૩૫. ધર્માત્માને અંતરમાં ચૈતન્યસૂર્ય ઝબકી ઊઠ્યો છે.
૩૬. અજ્ઞાનીને એકલું દુઃખ છે; પરમાત્માને પૂરું સુખ છે; ને
સાધકધર્માત્માને અમુક સ્વાધીન અતીન્દ્રિયસુખ પ્રગટ્યું છે,–ને
તે પૂર્ણતાને સાધી રહ્યા છે.
૩૭. જુઓ, સુખનું કારણ બાહ્યવિષયો તો નહિ, પણ જ્ઞાનનું
અંતર્મુખપરિણમન તે જ સુખનું કારણ છે.