Atmadharma magazine - Ank 251
(Year 21 - Vir Nirvana Samvat 2490, A.D. 1964).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 19 of 29

background image
: ૧૬ : આત્મધર્મ : ભાદરવો :
ચારે અનુયોગનું તાત્પર્ય છે. જ્ઞાની ચૈતન્યમહેલમાં પ્રવેશીને નિજાનંદને વેદે છે.
અજ્ઞાની ચૈતન્યસ્વરૂપ નિજઘરને ભૂલીને બહાર પરભાવોમાં ભટકે છે ને દુઃખને વેદે છે.
શુદ્ધાત્મભાવરૂપ ભાવશ્રુત
શાસ્ત્રો જ્ઞાનસ્વભાવમાં એકતા કરવાનું કહે છે ને રાગમાં એકતા છોડવાનું કહે
છે, ભાવશ્રુતવડે શુદ્ધચૈતન્યનું વેદન કરવું ને વિકારનું વેદન છોડવું.–આવું દર્શાવનારા
દ્રવ્યશ્રુત તે જ સાચા દ્રવ્યશ્રુત છે; કોઈ જીવ આવા દ્રવ્યશ્રુતને તો ભણે, ‘શાસ્ત્રો આમ
કરવાનું કહે છે’ એમ તો જાણે, પરંતુ પોતે ભાવશ્રુતજ્ઞાનરૂપ પરિણમીને શુદ્ધાત્માનું
સંચેતન ન કરે, અનુભવ ન કરે તો શુદ્ધાત્મજ્ઞાનના અભાવથી તે અજ્ઞાની જ છે, ને
અજ્ઞાનથી તે વિકારનો કર્તા–ભોક્તા જ છે. જ્ઞાનીને શુદ્ધાત્મજ્ઞાનરૂપ ભાવશ્રુત પ્રગટ્યું
છે, ને તેથી તેને સમસ્ત કર્મફળ પ્રત્યે અત્યંત વિરક્તભાવ વર્તે છે, માટે તે કર્મફળનો
અભોક્તા જ છે. ભાવશ્રુતજ્ઞાનમાં એવી યોગ્યતા નથી કે વિકારને વેદે. જેમ
વિકારભાવમાં એવી યોગ્યતા નથી કે તે મોક્ષનું કારણ થાય; તેમ જ્ઞાનીના ભાવશ્રુતમાં
એવી યોગ્યતા નથી કે તે વિકારનું વેદન કરે.
મોક્ષનું સાધક ભાવશ્રુત
શુદ્ધાત્મજ્ઞાનને અહીં ભાવશ્રુત કહ્યું, તેમાં મોક્ષમાર્ગ સમાય છે; સમ્યગ્દર્શન–
સમ્યગ્જ્ઞાન–સમ્યક્ચારિત્ર એ ત્રણેય શુદ્ધાત્માના અનુભવરૂપ ભાવશ્રુતમાં આવી જાય
છે.–આવું ભાવશ્રુત તે મોક્ષનું સાધક છે. આવું ભાવશ્રુત તે શુદ્ધાત્માના આશ્રયે છે;
જેટલો સ્વાશ્રયભાવ છે તેટલું જ મોક્ષનું કારણ છે; જરાપણ પરાશ્રયભાવ તે મોક્ષનું
કારણ નથી.
સમ્યગ્દર્શનમાં જ્ઞાનીનો ઉપકાર
સમ્યગ્દર્શન પામવાની જેની યોગ્યતા છે તેને સાક્ષાત જ્ઞાનીનો આત્મા અને
તેમની વાણી તે નિમિત્ત છે. સમ્યગ્દર્શન તો પોતે ભાવશ્રુતરૂપે પરિણમીને શુદ્ધાત્માનો
અનુભવ કરે ત્યારે થાય છે, પણ તેમાં નિમિત્તની પણ એ વિશેષતા છે કે નિમિત્તરૂપે
પણ ભાવશ્રુતરૂપે પરિણમેલા આત્માની જ દેશના હોય. આ રીતે જ્ઞાનીના ભાવશ્રુતની
ઓળખાણ તે ભાવશ્રુતનું કારણ છે. આવા ભાવશ્રુત વગરનું તો બધુંય ભારરૂપ છે.
શાંતિનું વેદન ક્યારે?
જ્ઞાનના વેદનમાં જ શાંતિ છે; દુનિયાની આકુળતાના વિકલ્પો ઓછા થાય ને
રાગની