: ૧૮ : આત્મધર્મ : ભાદરવો :
વિશુદ્ધ જ્ઞાનમાં વિકારનું અકર્તાપણું..
ભાઈ, તું જ્ઞાનસ્વભાવને એકવાર દ્રષ્ટિમાં તો લે.
જ્ઞાનસ્વભાવમાં દ્રષ્ટિ કરતાં જ વિકારની રુચિ છૂટી જશે. વિકારનું
અકર્તૃત્વ થઈને તારા પુરુષાર્થની ગતિ જ્ઞાયકભાવ તરફ વળશે. –
એમાં સમ્યગ્દર્શન છે, એમાં સમ્યગ્જ્ઞાન છે ને તેમાં જ આનંદનો
અનુભવ છે જ્ઞાયક–તરફની પરિણતિમાં મોક્ષમાર્ગ સમાઈ જાય છે.
(શ્રાવણમાસ દરમિયાન સમયસાર–સર્વવિશુદ્ધજ્ઞાનઅધિકાર ઉપરના પ્રવચનોમાંથી)
* ભગવાન આત્મા પોતાના જ્ઞાયકસ્વભાવ વડે પરનો અકર્તા જ છે.
જ્ઞાયકસ્વભાવમાં જે જીવ સાવધાન થયો તેની પરિણતિ અંતરમાં વળી; તે
પરિણતિમાં વિકારનુંય અકર્તાપણું થયું.
* આ પ્રભુ–આત્મા, જગતના અનંત પદાર્થોથી જુદો છે, પોતે આનંદરસના સ્વાદથી
ભરેલો છે. તે જ્યારે પોતાના જ્ઞાયકસ્વભાવને ભૂલીને પરની કર્તૃત્વબુદ્ધિ કરે છે
ત્યારે દુઃખને અનુભવે છે. ભાઈ, જગતના અનંતા પદાર્થો સૌ પોતપોતાના કાર્યરૂપ
પરિણમી જ રહ્યા છે, શું તે પરિણમન વગરના છે કે તું તેના કાર્યને કરે? તેનું કાર્ય
તો તે કરી રહ્યા જ છે, પછી તેમાં તેં શું કર્યું? તું તારા જ્ઞાનરૂપ પરિણમન કર, એ
તારું કાર્ય છે. તારા જ્ઞાનમાં પરનું કર્તાપણું નથી.
* તું જ્ઞાનસ્વભાવને એકવાર દ્રષ્ટિમાં તો લે! જ્ઞાનસ્વભાવમાં દ્રષ્ટિ કરતાં જ વિકારની
રુચિ છૂટી જશે...વિકારનું અકર્તૃત્વ થઈને તારા પુરુષાર્થની ગતિ જ્ઞાયકભાવ તરફ
વળશે. –એમાં સમ્યગ્દર્શન છે, એમાં સમ્યગ્જ્ઞાન છે, ને એમાં જ આનંદનો અનુભવ
છે. જ્ઞાયકતરફની પરિણતિમાં મોક્ષમાર્ગ સમાઈ જાય છે.
* જ્ઞાની પોતાના જ્ઞાનાદિ નિર્મળભાવોને તો સ્વજ્ઞેયપણે તન્મય થઈને જાણે છે; અને
જ્ઞાનથી ભિન્ન એવા પરભાવોને તથા પરદ્રવ્યોને પરજ્ઞેયપણે તેમાં તન્મય થયા
વગર જાણે છે. આવી ભેદજ્ઞાન પરિણતિમાં કર્મનું અકર્તાપણું જ છે. તે જ્ઞાનમાં કર્મ
બંધાતું નથી.
* જગતમાં કોઈ પદાર્થ પરિણમન વિનાનો નથી. પરિણમનરૂપ નિજકાર્યમાં દરેક
પદાર્થ તન્મયપણે વર્તી રહ્યો છે. જીવના પરિણામમાં તન્મયપણે જીવ વર્તે છે, ને
અજીવના