Atmadharma magazine - Ank 251
(Year 21 - Vir Nirvana Samvat 2490, A.D. 1964).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 8 of 29

background image
: ભાદરવો : આત્મધર્મ : ૫ :
જ્ઞાનતત્ત્વમાં પરનું અકર્તૃત્વ
[શ્રાવણ તથા ભાદરવા માસ દરમિયાન સમયસાર–સર્વવિશુદ્ધઅધિકારના પ્રવચનોમાંથી]
‘વિકારનો કર્તા કોણ?’ અને ધર્માત્માના શ્રદ્ધા–જ્ઞાન કેવાં
હોય–એ સંબંધી સુંદર સ્પષ્ટીકરણ શ્રાવણ–ભાદરવામાં આવેલ,
તેમાંથી સારભૂત ભાગ અહીં આપ્યો છે. તેમાં ગુરુદેવ કહે છે કે જેમ
મુનિઓ લૌકિક કાર્યોનો બોજો માથે રાખતા નથી, તેમ જ્ઞાની
ધર્માત્મા વ્યવહારના અવલંબનનો બોજો રાખતા નથી એટલે કે આ
વ્યવહારના અવલંબનથી મને લાભ થશે કે આ વ્યવહારના
અવલંબનમાં મારે લાંબો કાળ રોકાવું પડશે–એવી ભાવના જ્ઞાનીને
નથી; મારા એક પરમાર્થ સ્વભાવમાં જ હું તત્પર છું, તેના જ
અવલંબનમાં હોંશ–ઉત્સાહ ને ભાવના છે.
ધર્મ કેમ થાય? ને ધર્માત્માના શ્રદ્ધા–જ્ઞાન કેવાં હોય? તે અહીં સમજાવે છે.
મારો જ્ઞાનસ્વભાવી આત્મા ચૈતન્યસૂર્ય છે, તેમાં પરદ્રવ્યનો સંબંધ અંશમાત્ર
નથી; અરે, રાગનો એક કણિયો પણ મારા સ્વભાવનો છે–એમ જ્ઞાની સ્વપ્નેય માનતા
નથી. કોઈ પણ પ્રકારે જ્ઞાની પરદ્રવ્યને પોતાનું માનતા નથી અને નિજસ્વભાવમાં
વ્યવહારના રાગના કણમાત્રને પણ સ્વીકારતા નથી. પરના સંબંધથી છૂટો ને રાગથીયે
પાર એવા સર્વ પ્રકારથી વિશુદ્ધ જ્ઞાનસ્વભાવને એકને જ ધર્મીજીવ પોતાપણે અનુભવે
છે. તે સ્વાનુભવમાં વ્યવહારનું જરાય અવલંબન નથી.
જેમ જગતના વ્યવહારમાં ‘આ મારું ગામ, આ મારો દેશ’ એમ બોલાય, ત્યાં
ખરેખર કોઈ ગામનો કે દેશનો સ્વામી પોતાને માને તો લોકમાં તે મૂર્ખ છે. તેમ
પરદ્રવ્યને કે પરભાવને જે જીવ પોતાના સ્વભાવના માને–તે જીવ પરમાર્થમાં મૂર્ખ છે.
જ્ઞાની નિજસ્વભાવમાં પરભાવને જરાય આદર આપતા નથી. વ્યવહારનો–પરાશ્રયનો
જરાય આદર કરવા જાય તો જ્ઞાનસ્વભાવનો અનાદર થાય છે.
અરે ભાઈ, તું શુદ્ધજ્ઞાનતત્ત્વ; તારે અને આસ્રવને વળી એકતા કેવી? હું તો
જ્ઞાનતત્ત્વ છું, આસ્રવતત્ત્વ જ્ઞાનથી જુદું છે, તે હું નથી–આમ જ્ઞાની બંનેનો ભેદ જાણે છે;
આવો ભેદ જાણીને જ્ઞાનસ્વભાવનો આશ્રય અને ઉપાસના કરવી તે ધર્મ છે.