કેમ આવે? ભાઈ, જ્યાં પરદ્રવ્ય તને તારા ગુણ–દોષનું દાતા નથી ત્યાં તેના ઉપર રાગ–
દ્વેષ શો? જ્ઞાનમાંથી રાગદ્વેષ નથી આવતા, તેમજ અચેતન વિષયોમાં પણ રાગદ્વેષ
નથી, પણ અજ્ઞાનીને જે અજ્ઞાનભાવ છે તે જ રાગદ્વેષની ખાણ છે. અજ્ઞાન ટળ્યું ને
સમ્યગ્દર્શન પ્રગટ્યું ત્યાં તે સમ્યગ્દ્રષ્ટિને રાગદ્વેષનો અભાવ જ ગણ્યો છે, કેમકે તેનો જે
જ્ઞાનભાવ છે તેમાં રાગદ્વેષ નથી.
એકવસ્તુપણું છે તો તેમાંથી એકનો નાશ થતાં બીજાનો પણ નાશ થાય છે; પરંતુ જે
ઘડામાં દીવો રાખ્યો હોય તે ઘડાનો નાશ થતાં કાંઈ દીપકનો નાશ થઈ જતો નથી, કેમકે
તે ઘડાને અને દીવાને એકવસ્તુપણું નથી પણ ભિન્નતા છે. તેમ આત્મા ચૈતન્યદીવો
અને તેના જ્ઞાનાદિ પ્રકાશ–તે બંનેને એકવસ્તુપણું છે. પરંતુ આ ઘટ અર્થાત્ શરીર, અને
અંદર રહેલો જ્ઞાનદિવો (આત્મા) તે બંનેને એકવસ્તુપણું નથી, તેથી શરીરાદિ
પુદ્ગલનો ઘાત થવા છતાં જ્ઞાનાદિગુણોનો ઘાત થઈ જતો નથી, અને જ્ઞાનાદિગુણો
અજ્ઞાનીને હણાય તેથી કાંઈ પુદ્ગલદ્રવ્યમાં ઘાત થઈ જતો નથી. આ રીતે જીવના
જ્ઞાન–દર્શન–ચારિત્ર વગેરે જેટલા ગુણો છે અથવા તે ગુણોની જેટલી પર્યાયો છે તે કોઈ
પણ ગુણ કે પર્યાય પરદ્રવ્યમાં નથી.
ઉત્તર:– રાગદ્વેષ અચેતનમાં નથી. રાગદ્વેષ તો જીવનાં જ અનન્ય પરિણામ છે.
છે, પરંતુ જ્ઞાની તો પોતાના ગુણોને પોતામાં જ દેખતો થકો, સ્વાશ્રયદ્રષ્ટિથી જ્ઞાનાદિ
ગુણોને વિકસાવતો જાય છે એટલે તેને રાગાદિભાવો સાથે તન્મયતા નથી. –ગુણના
વિકાસથી એને તો રાગદ્વેષનો ઘાત થતો જાય છે.
થતી જાય છે, તેમાં રાગાદિ દોષોનો અભાવ છે, માટે જ્ઞાનીને રાગાદિ નથી. –એ બીજી વાત.