કરે છે ને તેમાં તન્મયપણે વર્તે છે, –એટલે તેનું અજ્ઞાન જ રાગાદિભાવોની ખાણ
છે. અજ્ઞાન નથી ત્યાં રાગાદિનું કર્તૃત્વ નથી. આમ ત્રણ બોલમાં આચાર્યદેવે
અદ્ભુત ભેદજ્ઞાન કરાવ્યું છે.
તારા દોષ પણ તારામાં જ (તારી પર્યાયમાં જ) થાય છે ને તારા ગુણ તારામાં જ
ભરેલા છે. તારાથી બહાર તારો કોઈ ગુણ કે દોષ નથી. વસ્તુસ્વરૂપની આવી
મર્યાદા છે. પોતાના ગુણ–દોષ પોતામાં જ છે ને પરમાં નથી એમ જે વાસ્તવિકપણે
જાણે તે સ્વાશ્રયભાવથી ગુણોને પ્રગટ કરે ને દોષોને ટાળે. એનું નામ ધર્મ ને એ જ
મોક્ષનો પંથ!
થતો નથી; શરીર મોળું પડે, ઈન્દ્રિયો શિથિલ થાય, વૃદ્ધાવસ્થા થઈ જાય, રોગાદિ આવે,
કે તેના છેદાઈ–ભેદાઈને કટકા થાય, તો પણ ધર્માત્માના સમ્યગ્દર્શનાદિ ગુણો છેદાતા
નથી. જો તે સમ્યગ્દર્શનાદિને શરીર સાથે જરાય એકતા હોત કે તેનો જરાય આધાર–
મદદ હોત તો તે શરીરની શક્તિ હણાતાં સમ્યગ્દર્શનાદિ પણ હણાત; અથવા અજ્ઞાનીને
શરીરની પુષ્ટિ થતાં શ્રદ્ધા–જ્ઞાનની પણ પુષ્ટિ થાત. પણ એવો કોઈ સંબંધ નથી. તું દોષ
કર તો તારામાં, ને તું ગુણ પ્રગટ કર તો તે પણ તારામાં; તારા દોષ કે ગુણ પરમાં નથી;
માટે પરદ્રવ્યને તારા દોષ–ગુણનું ઉત્પાદક ન દેખ. તારો અંતર સ્વભાવ ગુણનો ભંડાર
છે તે જ ગુણ પ્રગટવાની ખાણ છે, તેમાં અંતરદ્રષ્ટિ કરતાં સમ્યગ્દર્શનાદિ ગુણો પ્રગટે છે.
ને પોતાના સ્વભાવને ભૂલીને પરમાં કે વિકારમાં જે એકત્વબુદ્ધિ કરે છે તેને તે
એકત્વબુદ્ધિરૂપ અજ્ઞાન જ દોષની ઉત્પત્તિનું મૂળ છે.
નહિ; અને હવે ભેદજ્ઞાન વડે સ્વાશ્રય કરીને તે સમ્યગ્દર્શનાદિ ભાવોને ઉત્પન્ન કરનાર
પણ હું જ છું, તેમાં કોઈ બીજો સહાયક નથી, કે બીજા કોઈની તાકાત નથી કે તેનો ઘાત
કરી શકે. –આમ સ્વસત્તામાં જ મારું સર્વસ્વ છે. એવો સમ્યક્નિર્ણય કરનાર જીવ
પોતાના