ગ્રહવાયોગ્ય બધું ગ્રહ્યું ને છોડવા યોગ્ય બધું છોડયું. જેમ ખડી ભીંતરૂપ થતી નથી તેમ
જ્ઞાતાદ્રવ્ય કાંઈ પરરૂપ થતું નથી. પરરૂપ થતું નથી એટલે પરને છોડતું પણ નથી, કેમકે
પોતામાં જે છે જ નહિ તેને છોડવું શું?
–ના; સ્વભાવમાં રાગનો અભાવ છે. તો જેનો અભાવ છે તેને છોડવું કઈ રીતે?
જ્ઞાનમાં તન્મયતા એનું નામ રાગનો ત્યાગ
‘રાગનો ત્યાગ કર્યો’ એટલે શું? કે જેવો સ્વભાવ છે તેવો જાણીને તેમાં જ્યાં
રાગ ન થયો તે અપેક્ષાએ ‘રાગનો ત્યાગ’ કહ્યો, પણ તે સમયે રાગ હતો ને છોડયો–
એવો એનો અર્થ નથી. સ્વભાવમાં તો રાગ હતો જ નહિ. જો સ્વભાવમાં રાગ હોય તો
જ્ઞાનની જેમ રાગ સાથે ય આત્મા તન્મય થઈ જાય, ને રાગ કદી છૂટી ન શકે; અથવા
રાગને છોડતાં જ્ઞાન પણ છૂટી જાય. માટે જ્ઞાન તો જ્ઞાન જ છે, જ્ઞાનમાં રાગ તન્મય છે
જ નહિ. જ્ઞાન જ્ઞાનમાં તન્મય થઈને પરિણમ્યું–એમાં જ રાગનો ત્યાગ છે.
જગતનો અબાધિત નિયમ છે કે કોઈ પણ વસ્તુ અન્ય વસ્તુરૂપે રૂપાંતર થઈ
નથી, ને પરસ્વરૂપે થતી નથી. આત્માના જ્ઞાનસ્વરૂપમાં બીજું કોઈ પ્રવેશી જાય એમ
કદી બનતું નથી. ભાઈ, તારા આત્મામાં પરદ્રવ્ય પ્રવેશી ગયું નથી ને તું કદી પરરૂપ થઈ
ગયો નથી, સ્વ ને પર જુદા ને જુદા જ છે.
સિદ્ધદશામાં રાગનો અભાવ થયો છે ને! જો રાગ તે સ્વભાવમાં હોત તો તેનો
જ્ઞાનનો કદી નાશ થતો નથી, તેમ રાગ જો સ્વભાવ હોય તો તેનો કદી અભાવ ન થાય. જેનો
અભાવ થાય તે સ્વભાવ નહિ. માટે, અત્યારે પર્યાયમાં રાગ હોવા છતાં, સ્વભાવદ્રષ્ટિથી તો
આત્મા રાગના ત્યાગસ્વરૂપ જ છે. એવા સ્વભાવની આરાધનાથી જ પર્યાયમાં રાગનો
અભાવ થાય છે. ‘રાગને છોડું’ એ પર્યાયલક્ષે છે, અખંડસ્વભાવને લક્ષમાં લ્યો