દ્રવ્યરૂપે થતું દેખાય છે; એ કાંઈ વસ્તુસ્વરૂપ નથી પણ માત્ર અજ્ઞાનીનો દ્રષ્ટિભ્રમ છે.
ભાઈ, એ ભ્રમ છોડીને વસ્તુસ્વરૂપને દેખ તો તને તારા શુદ્ધતત્ત્વની અનુભૂતિ થશે,
અને પરમ અકર્તાપણું પ્રગટશે.
મોક્ષસ્વરૂપ, ચિન્તામણિરત્ન કહેલ છે. અનુભૂતિથી બાહ્ય એવા જે રાગાદિ પરભાવો તે
જો કે જીવની જ પર્યાયમાં છે પણ મોક્ષના હેતુભૂત તે ભાવો નથી; તેમજ તે ભાવોને કર્મે
પણ ઉપજાવ્યા નથી. આ રીતે જ્ઞાનભાવ, વિકારભાવ ને જડભાવ ત્રણેનું પૃથક્કરણ
કરીને વસ્તુસ્વરૂપને જે જાણે તે જ્ઞાનથી અન્યભાવોનો અકર્તા થઈને જ્ઞાનભાવપણે જ
ઊપજે. –આવો જ્ઞાનભાવ તે મોક્ષનું કારણ છે.
રાગાદિ પરિણામપણે ઉપજ્યું? જીવના રાગાદિ પરિણામપણે ઉપજ્યું કોણ? જીવના
રાગાદિ પરિણામપણે જીવ પોતે ઉપજ્યો કે કર્મ? જો જીવ પોતે ઉપજ્યો તો કર્મે
તેમાં શું કર્યું? જો નિમિત્તભૂત કર્મ જીવના રાગાદિભાવપણે ઊપજતું હોય તો તો તે
નિમિત્તકર્મ પોતે જ જીવ થઈ ગયું, એટલે તે માન્યતામાં નિમિત્તનો લોપ થયો, ને
જીવ–અજીવ, ચેતન–જડ, ઉપાદાન–નિમિત્ત બધુંય એકમેક થઈ ગયું; વસ્તુસ્વરૂપ જ
કાંઈ ન રહ્યું, ઉપાદાન–નિમિત્ત કાંઈ જુદા ન રહ્યા. માટે એક દ્રવ્ય અન્ય દ્રવ્યના
પરિણામમાં કાંઈ કરે, તેને ઊપજાવે કે બગાડે–એવી માન્યતા વસ્તુસ્વરૂપથી વિરુદ્ધ
હોવાથી મિથ્યા છે. એક દ્રવ્ય બીજા દ્રવ્યનું કોઈ પ્રકારે ઉત્પાદક છે જ નહિ,
સ્વતંત્રપણે જ પોતપોતાના પરિણામરૂપે બધાંય દ્રવ્યો ઊપજે છે–આવું વસ્તુસ્વરૂપ
જાણતાં સમ્યગ્જ્ઞાન ને વીતરાગતા થાય છે. માટે આવું વસ્તુસ્વરૂપ પ્રસિદ્ધ થાવ...ને
અજ્ઞાનનો લોપ થાવ.