Atmadharma magazine - Ank 253
(Year 22 - Vir Nirvana Samvat 2491, A.D. 1965).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 31 of 45

background image
: ૨૮ : : કારતક :
પરિણામ છે, ને તે જ ધર્મ છે, ભાઈ, તારા આત્મપરિણામમાં કયા પરિણામ તે ધર્મ છે
ને કયા પરિણામ અધર્મ છે, તેને બરાબર ઓળખ્યા વિના તું ધર્મ કેવી રીતે કરીશ?
* નિમિત્તમાં મુખ્યને અંતરંગ કહ્યું, ગૌણને બહિરંગ
જીવના યોગનું કંપન અને મોહાદિરૂપ ચીકણો ભાવ–તે કર્મબંધનનાં નિમિત્ત
કારણો છે; પણ તેમાં મોહભાવ તે બંધનું મુખ્ય કારણ છે તેથી તેને અંતરંગનિમિત્ત કહ્યું,
અને યોગનું કંપન તે ગૌણ હોવાથી તેને બહિરંગ નિમિત્ત કહ્યું. આમ નિમિત્તમાં અંતરંગ
અને બહિરંગ એવા પ્રકાર કહ્યા. જેમ નિયમસારની પ૩ મી ગાથામાં સમ્યક્ત્વના
નિમિત્તનું કથન કરતાં કહ્યું છે કે જ્ઞાનીનો આત્મા તે સમ્યક્ત્વનું અંતરંગ નિમિત્ત છે
અને તેમની વાણી તે બહિરંગ નિમિત્ત છે. જ્ઞાનીના અંતરંગ ભાવની મુખ્યતા બતાવવા
તેને અંતરંગહેતુ કહ્યા છે. ત્યાં સમ્યક્ત્વના એટલે કે છૂટકારાના નિમિત્તની વાત છે અને
અહીં (પંચાસ્તિકાય ગા. ૧૪૮માં) કર્મબંધના નિમિત્તોની વાત છે, તેમાં પણ
નિયમસાર જેવી શૈલીથી મોહભાવને મુખ્ય બતાવવા તેને કર્મબંધનું અંતરંગ નિમિત્ત
કહ્યું છે ને યોગના કંપનને મુખ્ય ન બતાવતા તેને બહિરંગનિમિત્ત કારણ કહ્યું. યોગ તો
માત્ર કર્મના પ્રદેશ–પ્રકૃતિનું જ નિમિત્ત છે, એટલે તે ગૌણ છે, ને કર્મની સ્થિતિ તથા
અનુભાગનું નિમિત્ત મોહાદિભાવ છે તેથી તે મુખ્યનિમિત્ત છે.
બે વાત
* સુખી કોણ
વૈરાગી સર્વત્ર સુખી
વૈરાગીને ક્્યાંય દુઃખ નથી.
પરંતુ સમ્યગ્જ્ઞાન વગર સાચો વૈરાગ્ય હોતો નથી.
એટલે સમ્યગ્જ્ઞાન તે સુખનું મૂળ છે.
* ત્રિપુટી શોભે છે
જ્ઞાની અવશ્ય વૈરાગ્યવંત હોય છે.
વૈરાગ્યવંતને ક્્યાંય દુઃખ નથી.
માટે જ્ઞાની સર્વત્ર સુખી છે. આ રીતે જ્ઞાન
વૈરાગ્ય ને સુખની ત્રિપુટી સર્વત્ર શોભે છે.