ભાઈ, તારું જ્ઞાન એવું અભેદ છે કે જડ શબ્દબાણ એમાં પ્રવેશી જ ન શકે. શું જડ શબ્દો
આત્મામાં આવે છે? શું આત્માનું જ્ઞાન જડ શબ્દોમાં જાય છે? નહિ. બંનેની અત્યંત
ભિન્નતા જ છે. તો પછી જ્ઞાનસૂર્યના કિરણોમાં શબ્દો જણાય તેથી કરીને જ્ઞાનને શું
મલિનતા આવી ગઈ? જ્ઞાની તો જાણે છે કે પરજ્ઞેયોથી મારું જ્ઞાન જુદું જ પરિણમે છે;
પરજ્ઞેયો મારા જ્ઞાનમાં રાગદ્વેષ ઉપજાવતા નથી, કે મારું જ્ઞાન જ્ઞાનપણાને છોડીને પરમાં
રાગદ્વેષ કરતું નથી. આવા જ્ઞાનમાં રાગદ્વેષનો અભાવ છે. આ રીતે ભેદજ્ઞાનની ભાવના
વડે જ્ઞાનીને ઉપશાંતભાવ થાય છે.
પરદ્રવ્યને ઈષ્ટ–અનિષ્ટ કલ્પીને તે તરફ ઉપયોગને ભમાવતો થકો રાગદ્વેષ કર–એ તો
તારી મૂઢતા છે. આચાર્યદેવ કરુણાથી કહે છે કે અરે, વસ્તુસ્વરૂપની આવી ભિન્નતા છતાં
પણ મૂઢબુદ્ધિજીવો ઉપશમભાવને કેમ પામતા નથી? ને પરદ્રવ્યને ઈષ્ટ–અનિષ્ટ માનીને
રાગદ્વેષ કેમ કરે છે? ભાઈ, પર પદાર્થો સમીપ હો કે દૂર હો, તારા જ્ઞાનને તે કાંઈ કરતા
નથી; પછી તને આ શું થયું?–ભિન્નતાને ક્્યાં ભૂલી ગયો? ભિન્નતાને ભૂલીને તું
રાગ–દ્વેષ કાં કર? જ્ઞાનને જુદું ને જુદું રાખીને, જ્ઞાતાપણે જ રહે. તેમાં જ તને
ઉપશાંતભાવનું આસ્વાદન થશે.
કરાવતું. સુંદર અપ્સરા જેવું કે દેવ જેવું રૂપ તે કાંઈ જીવને કહેતું નથી કે તું મારા તરફ
જોઈને રાગ કર. એ રૂપ તો અચેતનનું પરિણમન છે, તેમાં કાંઈ આ સારું ને આ ખરાબ
એવા બે ભેદ નથી, એ તો જ્ઞાનના જ્ઞેય જ છે. તે જ રીતે દૂર્ગંધથી ભરેલું અત્યંત કદરૂપ
શરીર હોય તે કાંઈ જીવને દ્વેષ કરવાનું કહેતું નથી. અરે, એનાથી તારી અત્યંત ભિન્નતા
છે. આવી ભિન્નતા જાણે તો એકત્વબુદ્ધિના રાગદ્વેષનો તો અભાવ જ થઈ જાય. જ્ઞાન
પરમાં ન જાય ને પરચીજ જ્ઞાનમાં ન આવે–પછી પર ચીજ દૂર હો કે નજીક તેથી શું? એ
ક્્યાં રાગદ્વેષ કરાવે છે? ને જ્ઞાનનોય સ્વભાવ ક્્યાં રાગદ્વેષ કરવાનો છે? એટલે
ભેદજ્ઞાનના બળે વીતરાગતા જ થવાનું રહ્યું.