Atmadharma magazine - Ank 253 (Original language). Page: 42.

(હે જીવ! જ્ઞાનમાં ઠર તો જ જ્ઞેયોનો પાર પામીશ)

ઘણાને પ્રશ્ન ઊઠે છે કે: આકાશ અનંત છે તો તે જ્ઞાનમાં કઈ રીતે જણાય? –કાળ

અનાદિઅનંત છે તે જ્ઞાનમાં કઈ રીતે જણાય? જણાય તો તો તેનો છેડો આવી જાય!

તેનું સમાધાન: પ્રથમ તો આકાશ અને કાળની અનંતતા કરતાંય જ્ઞાનસામર્થ્યની

અનંતતા વધારે છે એ વાત લક્ષમાં લેવી જોઈએ.

વળી, કોઈ પણ વસ્તુ જ્ઞાનમાં પ્રમેય થાય તેથી તે મર્યાદિત થઈ જાય એવો કાંઈ

નિયમ નથી. જ્ઞેયની અનંતતા જ્ઞાનમાં જણાય તેથી કાંઈ તેની અનંતતા મટીને સાંત બની
જતી નથી. અમર્યાદિત વસ્તુ અમર્યાદપણે રહીને પણ જ્ઞાનમાં પૂરી પ્રમેય થાય છે; જ્ઞાનમાં
પ્રમેય થવાથી કાંઈ અમર્યાદિત વસ્તુ મર્યાદિત નથી બની જતી; –અમર્યાદિત જ્ઞાન સામર્થ્ય
એના કરતાં પણ વધુ છે. એ અમર્યાદ જ્ઞાનસામર્થ્યની દિવ્યતા લક્ષમાં આવે તો જ (અનંત
આકાશ, અનાદિઅનંતકાળ વગેરે) અમર્યાદિતવસ્તુનું પ્રમેયપણું જ્ઞાનમાં કયા પ્રકારે છે તે
ખ્યાલમાં આવે. જ્યાં સુધી જ્ઞાનનો દિવ્ય મહિમા ન ભાસે ત્યાં સુધી એ વાત બેસે નહિ.
આકાશની અનંતતા કરતાં જ્ઞાનસામર્થ્યની અનંતતા વિશાળ છે, એ સામર્થ્યનો મહિમા

ભાસવો જોઈએ.–સ્વસન્મુખતાથી જ તે ભાસે. એટલે આકાશનું પ્રમેયત્વ નક્કી કરવા
પહેલાં તો આત્મા તરફ વળીને તેને પ્રમેય કરવો જોઈએ.

ભાઈ, તને આકાશની અનંતતાનો મહિમા આવે છે, તો તે અનંતતાને

અનંતપણે પોતામાં જ્ઞેયપણે સમાવી દેનારા (જાણી લેનારા) જ્ઞાનસામર્થ્યની
અનંતતાનો મહિમા કેમ નથી આવતો? જ્ઞાનના દિવ્ય અપાર સામર્થ્યનો તને ખ્યાલ
નથી એટલે જાણે જ્ઞાન કરતાં જ્ઞેયો ઘણા મોટા હોય ને જ્ઞાન નાનું હોય એમ તને લાગે
છે, એટલે જ્ઞાન કરતાં જ્ઞેયોનો મહિમા તને વધી જાય છે...તેથી તું જ્ઞાનસ્વભાવ તરફ
નથી ઢળતો.

જો આકાશ તેના ક્ષેત્રસામર્થ્યથી અનંત છે તો આત્મા પોતાના જ્ઞાનસામર્થ્યથી

અમાપ છે. આકાશના અનંતક્ષેત્રના અવિભાગપ્રદેશો કરતાં આત્માના અનંત
જ્ઞાનસામર્થ્યના અવિભાગ અંશો અનંતગુણા છે. આકાશક્ષેત્રની અનંતતા કરતાં
જ્ઞાનસામર્થ્યની અનંતતા ઘણી મોટી મહિમાવંત છે.

આકાશમાં લંબાવા કરતાં જ્ઞાનમાં ઠર... (તો જ્ઞેયોનો ય પાર પમાશે.)

(રાત્રિચર્ચા ઉપરથી)

< Previous Page Next Page >