: ફાગણ: આત્મધર્મ :૭:
કત્વ પામે છે તોપછી અહીં કેમ ન પામે? જાગીને અંતરમાં જુએ તો જરૂર પામે.
(પ૨) આત્માની પુષ્ટિ કરનાર સ્વાનુભવરૂપી ઉત્તમ માલ
પોતાનો પ્રત્યક્ષ સ્વાનુભવ કરવા માટે રાગનું અવલંબન લ્યે એવો આત્માનો
સ્વભાવ નથી; પણ રાગથી નિરપેક્ષ રહીને જ્ઞાન વડે પોતે પોતાનું સ્પષ્ટસ્વસંવેદન કરે
એવી આત્માની શક્તિ છે. પરોક્ષપણું રહે કે અસ્પષ્ટ રહે–એ આત્માનો સ્વભાવ નથી,
અંદર ઠેઠ સ્વભાવમાં ઊતરીને પરોક્ષનો પડદો તોડી નાંખે, આત્માને છાનો ન રહેલા દ્યે,
પોતે પોતાને પ્રત્યક્ષ કરે એવી સ્વાનુભવશક્તિ આત્મામાં છે. જુઓ, આ તો
સ્વાનુભવનો અચિંત્ય માલ છે...સમ્યગ્દ્રષ્ટિ આવા સ્વાનુભવના ખોરાક વડે આત્માને
પુષ્ટ કરે છે. એ સ્વાનુભવમાં વિકારનાં વેદન નથી. એમાં પરના અવલંબન નથી, એ તો
સ્વયં પ્રકાશમાન છે અને વળી સ્પષ્ટ છે. ચૈતન્યને જોવામાં આંખનો આધાર નથી, એને
અનુભવવામાં મનનું અવલંબન નથી, જ્ઞાનપર્યાય અંતરમાં વળીને સીધી
જ્ઞાતાસ્વભાવને અવલંબે–એમાં આત્માનું સ્પષ્ટ પ્રત્યક્ષ સ્વસંવેદન થાય છે, એ બીજા
બધાયથી નિરપેક્ષ છે. આવો નિરપેક્ષ અનુભવમાર્ગ છે એ જ મોક્ષમાર્ગ છે. ને એ જ
આત્મશક્તિની પુષ્ટિ કરનાર ખરો માલ છે.
(પ૩) ગણ્યા ગણાય નહીં અનુભવમાં સમાય
આત્મામાં અનંત શક્તિઓ છે.
વચનમાં બધી શક્તિઓ ન આવી શકે.
વિકલ્પમાં બધી શક્તિઓ ન આવે.
સ્વાનુભૂતિમાં બધી શક્તિનું વેદન સમાઈ જાય છે.
ગણ્યા ગણાય નહીં, અનુભવમાં સમાય, એટલા અનંતગુણો આત્મામાં છે.
(પ૪) સ્વાનુભવ નિષ્કલંક છે; રાગ કલંક છે.
સ્વભાવથી વિરુદ્ધ ભાવવડે સ્વભાવનું વેદન ન થાય.
ગુણ–ગુણીભેદના વિકલ્પમાં એવી તાકાત નથી કે તે ચૈતન્યસ્વભાવને
સ્વાનુભવપ્રત્યક્ષ કરી શકે. અરે, ચૈતન્ય ભગવાન રાગ વગરનો, અને રાગવડે એ
સ્વાનુભવ પ્રત્યક્ષ થાય એમ કહેવું તે તો એને કલંક લગાડવા જેવું છે. રાગના કલંક
વગરનો નિષ્કલંક ચૈતન્યસ્વભાવ તે રાગના કલંક વડે અનુભવમાં કેમ આવે? કલંક
વગરનો આત્મા તે રાગના કલંકમાં કેમ સમાય? અને એ કલંક ભગવાન આત્માના
નિષ્કલંક સ્વભાવમાં કેમ પ્રવેશે? ન જ પ્રવેશે. એટલે રાગવડે–વિકલ્પવડે
ચૈતન્યસ્વભાવમાં પ્રવેશાતું નથી. સ્વભાવનું સ્વસંવેદન કરનારો જે ભાવ છે તે
સ્વભાવની જાતનો છે. ને રાગ તો સ્વભાવથી વિરુદ્ધ જાતનો છે. સ્વભાવની જાતના
સમ્યક્ ભાવ વડે જ સ્વભાવનું વેદન થાય છે, સ્વભાવથી વિરુદ્ધભાવ વડે સ્વભાવનું
વેદન થતું નથી. રાગ તો રંક છે, ને સ્વભાવ તો મોટો મહિમાવંત વીર છે, એ રંક રાગ
વડે મોટો મહિમાવંત સ્વભાવ અનુભવમાં આવે નહિ. ને એ મહિમાવંત મોટા
વીરસ્વભાવમાં તૂચ્છ રંક રાગનો પ્રવેશ થાય નહિ. વીરતામાં કાયરતા કેમ હોય? તેમ
ચૈતન્યની વીરતામાં રાગની કાયરતા કેમ હોય?