: ૧૦: આત્મધર્મ :ફાગણ:
હોય કે બીજા પાસે ભીખ માંગતી હોય; તેમ આ ચૈતન્યચક્રવર્તીની નિર્મળ પરિણતિરૂપી
પટરાણી–તે એવી ન હોય કે પરાશ્રય કરીને વિકારી થાય. અરે, તારા ગુણપર્યાયની
સાચી સ્થિતિનું પણ ભાન તને ન હોય....એ તે કેવી ભ્રમણા!
(૬૨) વિકલ્પને અવકાશ નથી......
ધર્માત્માને પ્રતિબંધ નથી.
જ્ઞાનસ્વરૂપમાં વિકલ્પ નથી. “હું મારામાં ઠરું” એવા વિકલ્પનેય જ્ઞાનસ્વરૂપમાં
અવકાશ ક્્યાં છે? ઠરવારૂપ જે વીતરાગ પરિણતિ છે–તેમાં કાંઈ વિકલ્પ નથી, ને ‘હું
ઠરૂં’ એવા વિકલ્પ વડે કાંઈ એ પરિણતિ થતી નથી.–તો પછી બીજા વિકલ્પની શી
વાત?
“ચારેકોરથી પ્રતિકૂળતાના ડુંગર તૂટી પડતા હોય–તો તે કેમ મારાથી સહન થશે!” એવા
વિકલ્પનેય ધર્મીની નિર્મળ પરિણતિમાં અવકાશ નથી. અહા, સ્વભાવને અવલંબતી
ધર્મીની જે નિર્મળ પરિણતિ ખીલી તેને રોકે–એવો કોઈ પદાર્થ જ ત્રણ કાળમાં ને ત્રણ
લોકમાં નથી, એટલે કાળ કે ક્ષેત્રનો પ્રતિબંધ ધર્માત્માને છે જ નહિ, એની શક્તિ તો
સ્વાશ્રયે ખીલતી જ જાય છે.
(વિશેષ આવતા અંકે)
ધર્મધ્યાનરૂપી સુધાસમુદ્રમાં
ડુબકી માર
હે આત્મન્! તું આત્માના પ્રયોજનને અંગીકાર
કર, અર્થાત્ અન્ય પ્રયોજનોને છોડીને કેવળ આત્માના
જ પ્રયોજનનો આશ્રય કર, તથા મોહરૂપી ગહનવનને
છોડ. ભેદજ્ઞાનરૂપ વિવેકને તારો મિત્ર બનાવ. સંસાર–
દેહ–ભોગોથી વિરકત થઈને વૈરાગ્યને ભજ. પરમાર્થથી
શરીર અને આત્મામાં જે ભિન્નતા છે તેનું નિયતપણે
ચિંતન કર. અને આ રીતે ધર્મધ્યાનરૂપી સુધાસમુદ્રમાં
ઊંડો ઊતરીને અનંત સુખસ્વભાવથી વિકસિત એવા
મુક્તિના મુખકમલને દેખ.
(જ્ઞાનાર્ણવ: ૪૨–૨)