: ૨૪ : આત્મધર્મ : ચૈત્ર :
(૧૩પ) દિનેદિને વૃદ્ધિગત
બધી જગાએથી નિવૃત્ત થઈને આત્મહિત ના વિચારમાં રહેવું અને આત્મહિત
તરફ પરિણામ દિનેદિને વધારતા જવા, પુરુષાર્થ વગર એક પણ દિવસ ન જાય ને શીઘ્ર
આત્મહિત સધાય–એમ હે જીવ! તું કર.
(૧૩૬) શાંત પરિણામ થાય ત્યારે
જબ અપનેમેં શાંત પરિણામ હોતા હૈ તભી ખ્યાલમેં આતા હૈ કિ ભીતરમેં
કિતની મહિમા ભરી હુઈ હૈ! એકવાર સ્વકા સ્વાદ ચખેં બાદમેં તો પરિણતિ કહીં નહીં
ઘૂમ સકતી.
(૧૩૭) અતીવ પ્રયત્ન કરકે
અતીવ–અતીવ પ્રયત્ન કરકે, સબ જગહસે પરિણામ હટાકર, સ્વતત્ત્વમેં હી પરિણામ
લાનેકા અભ્યાસ કરનેકી આવશ્યકતા હૈ. માત્ર ઉસકા પ્રેમ દીખાનેસે ઉસકી પ્રાપ્તિ નહિ હો
જાયગી, કિન્તુ જબ પ્રેમકી પરાકાષ્ટા હોગી, એક ઉસકે સિવાય અન્ય સબ જગહસે પ્રેમ હટ
જાયગા તભી પરિણામ સ્વમેં આયગા ઔર તભી સ્વતત્ત્વકી પ્રાપ્તિ હોગી.
વૈસા તો પરિણામ ભી વોહી હૈ, સ્વતત્ત્વ ભી વોહી હૈ, પ્રાપ્ત હોનેવાલા વોહી હૈ
ઔર પ્રાપ્ત કરનેવાલા ભી વોહી હૈ; કિન્તુ યહ દશા ઈતની સહજ હૈ કિ રાગાદિરૂપ
કૃત્રિમતા ઉસમેં જરાસી ભી નહીં ચલ સકતી. રાગસે વહ દશા અછૂતી હૈ ઔર ઉસી
દશાકો હમેં છૂના હૈ..... ઉસરૂપ હોના હૈ.
(૧૩૮) પરાવલંબી મોક્ષમાર્ગ નથી; મોક્ષમાર્ગ સ્વાશ્રિત છે
અરે જીવ! તારી જ્ઞાનધારામાં પણ જેટલું પરાવલંબીપણું છે તે મોક્ષનું કારણ
નથી, તો પછી સર્વથા પરાવલંબી એવો રાગ તો મોક્ષનું કારણ ક્્યાંથી થાય? માટે હે
જીવ! સ્વાશ્રિત ભાવને જ તું મોક્ષનું કારણ જાણ.
પરાશ્રિતભાવોને આશ્રયે સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્ર મોક્ષમાર્ગ માનવામાં વિરોધ
આવે છે, કેમ કે અજ્ઞાનીનેય તેવા પરાશ્રિત જ્ઞાનાદિ હોવા છતાં તેને મોક્ષમાર્ગ નથી.
અને જ્ઞાનીને ઉપલીદશામાં તેવા પરાશ્રિતાભાવો ન હોય તોપણ મોક્ષમાર્ગ હોય છે. માટે
પરાશ્રિતભાવમાં મોક્ષમાર્ગ નથી. કદાચિત્ સાધકને મોક્ષમાર્ગની સાથે કંઈક
પરાશ્રિતભાવ હોય તોપણ, તે પરાશ્રિતભાવના આશ્રયે કાંઈ તે મોક્ષમાર્ગ નથી;
મોક્ષમાર્ગ તો શુદ્ધ આત્માના જ આશ્રયે છે.
શુદ્ધઆત્મા જ સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્રનો આશ્રય છે. એ એકાન્ત
(અબાધિત) નિયમ છે. જ્યાં શુદ્ધાત્માનો આશ્રય છે ત્યાં જરૂર મોક્ષમાર્ગ છે; જ્યાં
શુદ્ધાત્માનો આશ્રય નથી ત્યાં મોક્ષમાર્ગ નથી. આ રીતે મોક્ષમાર્ગ સ્વાશ્રિત છે.