: ૨૨ : આત્મધર્મ : વૈશાખ :
જે જીવે કેવળજ્ઞાનની પ્રતીત કરી, સમ્યગ્દર્શન કર્યું તે જીવને
અર્ધપુદ્ગલપરાવર્તન કરતાં વધુ સંસારસ્થિતિ હોય જ નહિ; એનો સંસાર મર્યાદિત થઈ
ગયો. સમ્યક્ત્વને યોગ્ય જીવ થયો ત્યાં કાળલબ્ધિ પાકી ગઈ–એમ કહેવાય. આ રીતે
પુરુષાર્થ અને કાળલબ્ધિ ભેગાં જ છે. જેના જ્ઞાનમાં કેવળજ્ઞાનના સામર્થ્યનો નિર્ણય
થયો તેની અલ્પ કાળમાં મુક્તિ કેવળજ્ઞાનમાં નોંધાયેલી જ છે. જે જ્ઞાને કેવળજ્ઞાનનો
નિર્ણય કર્યો તે જ્ઞાન રાગથી જુદું પડીને જિનસ્વભાવ તરફ વળ્યું,–તેને સમ્યક્ત્વ
હોગા...હોગા ને હોગા; દ્રવ્યસ્વભાવ તરફ ઝૂકે ત્યાં પર્યાયમાં સમ્યક્ત્વની કાળલબ્ધિ
આવી જ જાય. આના સિવાય બીજા કરોડો ઉપાય બહારમાં કરે તો પણ સમ્યક્ત્વ થાય
નહિ. સમ્યક્ત્વ એ સહજ વસ્તુ છે, બહારના યત્ન વડે તે સધાતી નથી. વિકલ્પરૂપ
પ્રયત્ન વડે સ્વાનુભવ થતો નથી, સ્વાનુભવ સહજ છે એટલે પરિણતિ સ્વરૂપમાં પ્રવેશી
ગઈ, ત્યાં પુરુષાર્થનો પણ વિકલ્પ નથી.–આવી સહજ પરિણતિરૂપ સમ્યક્ત્વછે, એમ
આશય સમજવો.
આત્મામાં મન કેમ પરોવાય?
એક ભાઈએ પૂછયું આત્માની વાત સાંભળતી વખતે તો
સારી લાગે છે પણ તેના વિચારમાં મન પરોવાતું નથી, તેનું શું
કારણ?
ઉત્તરમાં ગુરુદેવે કહ્યું કે જો ખરેખરી રુચિ હોય તો તેમાં મન
કેમ ન પરોવાય? સંસારના વિચારમાં મન કેમ પરોવાય છે?
સાંભળતી વખતે પણ જો ખરેખર આત્મસ્વરૂપ લક્ષગત કરીને
તેનો ઉત્સાહ આવે તો ઉપયોગ તેમાં લાગ્યા વગર રહે નહિ.
આત્માને જાણવાની ખરેખરી લગન જાગે તેને તેમાં વારંવાર
ઉપયોગ લાગે. એના વિચારમાં મન નથી લાગતું તો પોતાનાં
પરિણામમાં ખામી છે. ઉપયોગને પરાણેપરાણે બળપૂર્વક પરથી
પાછો વાળીને સ્વતત્ત્વમાં, ચિંતનમાં જોડવાનો વારંવાર ઉદ્યમ
કરવો જોઈએ. વારંવાર અંતરના ઊગ્ર અભ્યાસવડે ચૈતન્યમાં
ઉપયોગ જરૂર લાગે છે.