: ૧૮ : આત્મધર્મ : અષાડ :
પોતાના આત્મામાં ટકી રહે છે. જેમાં જેની દ્રષ્ટિ પડી છે તેમાં જ તે કાયમ રહેલા છે.
પોતાની ચૈતન્યભૂમિકાથી બહાર ખરેખર કોઈ જીવ રહેતો નથી. પોતાની
ચૈતન્યભૂમિકામાં જેવા ભાવ કરે તેવા ભાવમાં તે રહે છે; જ્ઞાની જ્ઞાનભાવમાં રહે છે
અને અજ્ઞાની અજ્ઞાનભાવમાં રહે છે. બહારમાં ગમે તે ક્ષેત્ર હોય પણ જીવ પોતાની
ચૈતન્યભૂમિકામાં જે ભાવ કરે તે ભાવને જ તે ભોગવે છે, બહારના સંયોગને ભોગવતો
નથી. આમ સમજીને નિજભાવમાં રહેવું તે જીવનનું કર્તવ્ય છે.
(શ્રી સમયસાર ગાથા ૨૯૭ ના વ્યાખ્યાનમાંથી)
આત્માની તાલાવેલી
જેને શુદ્ધ આત્મા સમજવાની ધગશ જાગી છે.
એવા જિજ્ઞાસુ જીવને પ્રશ્ન ઊઠે છે કે શુદ્ધ આત્માનું
કેવું સ્વરૂપ છે? જેમ રણમાં કોઈને પાણીની તૃષા
લાગી હોય, પાણી પીવાની ઝંખના થઈ હોય, તેને
પાણીની નિશાની સાંભળતાં કેવી તાલાવેલી થાય!
ને પછી પાણી પીતાં કેટલો તૃપ્ત થાય! તેમ જેને
આ ભવરણમાં ભટકતાં આત્માનું સ્વરૂપ
જાણવાની ઝંખના થઈ છે તે શુદ્ધઆત્માની વાત
સાંભળતા આનંદિત થાય છે–ઉલ્લસિત થાય છે, ને
પછી સમ્યક્પુરુષાર્થ વડે આત્મસ્વરૂપને પામીને તે
તૃપ્ત થાય છે. શુદ્ધ આત્મસ્વરૂપને જાણવાની જેને
તીવ્ર જિજ્ઞાસા થઈ છે એવા જીવને આ વાત
સંભળાવવામાં આવે છે.
આત્મા સમજવા માટે જેને અંતરમાં
ખરેખરી ધગશ અને તાલાવેલી જાગે તેને
અંતરમાં સમજણનો માર્ગ થયા વિના રહે જ
નહિ; પોતાની ધગશના બળે અંતરમાં માર્ગ
કરીને તે આત્મસ્વરૂપને પામે જ.
(સમયસાર ગા. પ ના પ્રવચનમાંથી)