: ૧૦ : આત્મધર્મ : ભાદરવો :
કાંઈ તને ગુણ–અવગુણ નથી. માટે વસ્તુસ્વરૂપ વિચારીને તું તારા સમાધાનભાવમાં
રહે. તારું સ્વરૂપ પરમ પ્રશંસનીય છે–તેને જ તું આદર. ને ક્રોધાદિ ભાવો નિંદનીય છે
તેને તું છોડ. આવી આત્મભાવનામાં તત્પર જીવને નિંદાદિ પ્રતિકૂળતાના પ્રસંગે ક્રોધાદિ
થતા નથી. જેમ ઘરમાં કોઈ ચોર આવે ને રત્ન વગેરે ન લ્યે પણ કચરો લઈ જાય, તો
તેણે તો ઉલટું ઘર સાફ કરી દીધું. તેણે શું બગાડયું? તેમ મારા અનંતગુણ છે તો તો
કોઈએ ગ્રહ્યા નહિ રાગદ્વેષાદિ દોષ જ ગ્રહણ કર્યા, તો તેણે મારું શું બગાડયું? મારા
ગુણને તો કોઈ લઈ શકતો નથી. વળી મારામાં જે ક્રોધાદિ દોષ વિદ્યમાન છે તે જો મને
બીજો બતાવે તો તેણે સત્ય જ કહ્યું, તે સત્યવાદી ઉપર શું દ્વેષ કરવો? દ્વેષ તો પોતાના
દોષ ઉપર કરીને તેને ટાળવા જેવા છે. અને જો મારામાં અવિદ્યમાન દોષ તે કહે તો તેના
મિથ્યા કહેવાથી તો કાંઈ મારામાં તે દોષ આવી જવાના નથી. તેનું જ્ઞાન મિથ્યા થયું.
કોઈના વૃથા કહેવાથી તો કાંઈ દોષ લાગી જતા નથી. પાપી જીવ નિર્દોષ સન્તો ઉપર
પણ કેટલા અત્યાચાર કરે છે–પણ તેથી કાંઈ સન્તોના ગુણનો તે નાશ કરી શકતો નથી.
કોઈ પાછળથી દોષ કહે, સન્મુખ કહે, અપમાન કરે કે શરીરને બાધા પહોંચાડે, પણ
મારા જ્ઞાનાદિ ગુણોને બાધા પહોચાડવાં કોઈ સમર્થ નથી. માટે હું કોના ઉપર ક્રોધ કરું?
હું જો ક્રોધ કરું તો તે ક્રોધવડે મારા ગુણ હણાય છે; પણ હું મારા ક્ષમાભાવમાં રહું ને
મારા સ્વરૂપથી હું ન ડગું તો બીજો કોઈ મને નુકશાન કરવા સમર્થ નથી. મારા જે
રત્નત્રયગુણ ખીલ્યા છે તે મારા સ્વભાવના આશ્રયે ખીલ્યા છે, તે કાંઈ પરના આશ્રયે
ખીલ્યા નથી, કે પર વડે તેનો નાશ થાય! હું મારા ચૈતન્યરૂપને ધારણ કરું છું ત્યાં
ક્રોધાદિ વૃત્તિ રહેતી નથી. જેમ–રાવણ સીતાને લઈ ગયો છે, ઘણું મનાવવા છતાં સીતા
મહાસતી તેની સામે પણ જોતી નથી; ત્યારે કોઈ રાવણને કહે છે કે તું રામનું રૂપ ધારણ
કર તો સીતા તારા પર (તને રામ સમજીને) પ્રસન્ન થાય. પણ રાવણ જ્યાં રામનું રૂપ
ધારણ કરે છે ત્યાં તેની વૃત્તિ પણ રામ જેવી નિર્દોષ થઈ જાય છે ને વિકારી વૃત્તિ રહેતી
નથી, સીતાજી તેને બહેન જેવી દેખાય છે. તેમ અહીં વિકારનો નાશ કરવા ધર્માત્મા કહે
છે કે હું જ્યાં મારા આતમરામનું રૂપ ધારણ કરું છું ત્યાં વિકારી વૃત્તિ રહેતી નથી. આ
રીતે શુદ્ધઆત્મસ્વરૂપ જાણીને તેની ભાવનામાં તત્પર રહેવું–સ્વસન્મુખ પરિણમવું–તે જ
ક્રોધાદિ સર્વ દોષના નાશનો ઉપાય છે.