: ભાદરવો : આત્મધર્મ : ૧૧ :
પરમ વીતરાગ જૈનધર્મના અનાદિનિધન પ્રવાહમાં તીર્થંકરો અને સંતોએ
આત્મહિતના હેતુભૂત અધ્યાત્મવાણીનો પ્રવાહ વહેવડાવ્યો છે; તીર્થંકરો અને સન્તોનો
એ અધ્યાત્મસન્દેશ ઝીલીને અનેક જીવો પાવન થયા છે. ગૃહસ્થ–ધર્માત્માઓએ પણ એ
અધ્યાત્મગંગાના પુનિત પ્રવાહને પોતાની અધ્યાત્મરસિકતા વડે વહેતો રાખ્યો છે....એ
અધ્યાત્મરસના પાનથી, સંસારના સંતપ્ત જીવો પરમ તૃપ્તિ અનુભવે છે.
તીર્થંકરો અને મુનિઓની તો શી વાત! તેઓનું તો જીવન સ્વાનુભવવડે
અધ્યાત્મ– રસથી ઓતપ્રોત બનેલું છે; તે ઉપરાંત જૈનશાસનમાં અનેક ધર્માત્મા–શ્રાવકો
પણ એવા પાકયા છે કે જેમનું અધ્યાત્મજીવન અને અધ્યાત્મવાણી અનેક જિજ્ઞાસુઓને
અધ્યાત્મની પ્રેરણા જગાડે છે. એવા એક અધ્યાત્મવિદ્વાન શ્રીમાન્ પં. શ્રી
ટોડરમલ્લજીનો અને તેમની લખેલી રહસ્યપૂર્ણ ચિઠ્ઠિનો પરિચય આત્મધર્મના ગતાંકમાં
આપણે કર્યો. એવા જ એક બીજા વિદ્વાન શ્રીમાન્ પં. શ્રી બનારસીદાસજીનો ટૂંક પરિચય
અહીં આપીએ છીએ.
શ્રીમાન્ પં. બનારસીદાસજીએ પોતે જ ‘અર્ધકથાનક’ માં પોતાના
જીવનવૃત્તાંતનું આલેખન કર્યું છે; હિન્દીભાષાના કવિઓમાં ‘આત્મકથા’ લખનારા તેઓ
પહેલા જ ગણાય છે. તેમની આત્મકથામાંથી જ તેમના જીવનનો સંક્ષિપ્ત પરિચય અહીં
આપીએ છીએ. પ્રતિકૂળ જીવનમાંથી પણ અધ્યાત્મરસના પ્રતાપે કેવું ઉજ્જવળ જીવન
બની શકે છે–તેની આપણને આમાંથી પ્રેરણા મળે છે.
મધ્યભારતમાં રોહતકપુર પાસે बिहोली ગામ છે, ત્યાં રાજપુતોની વસ્તી છે.
એકવાર બિહોલીમાં કોઈ જૈનમુનિ પધાર્યા, તેમના પવિત્ર ચરિત્રથી અને વિદ્વત્તાભરેલા
ઉપદેશથી પ્રભાવિત થઈને ત્યાંના બધા રાજપુતો જૈનધર્મી થઈ ગયા, અને–
પહિરી માલા મંત્રકી પાયો કુલ શ્રીમાલ,
થાપ્યો ગોત બિહોલિયા બીહોલી–રખપાલ.
આ રીતે નમસ્કારમંત્રની માળા પહેરીને બિહોલિયા ગોત્રની જે સ્થાપના થઈ
તેમાં અનુક્રમે મૂલદાસજી થયા, તેઓ રાજ્યના મોદી હતા. સં. ૧૬૦૨ માં તેમને
ખરગસેન નામનો પુત્ર થયો. તે ૧૧ વર્ષનો હતો ત્યારે (સં. ૧૬૧૩માં) તેના પિતાનો
દેહાંત થતાં મોગલસરદારે તેમનું ઘર ખાલસા કર્યું; આથી વિધવા માતા પોતાના પુત્રને
લઈને જોનપુર ચાલી ગઈ, ત્યાં તેનું પિયર હતું.