: ભાદરવો : આત્મધર્મ : ૩૧ :
નિર્વિકલ્પ–અનુભવ
વખતનો વિશિષ્ટ આનંદ
ધર્માત્માને સ્વાનુભવમાં જે આનંદ છે,
અજ્ઞાનીને તેની કલ્પના આવી શકતી નથી. વિશ્વથી
વિમુખ થઈને એક નિજાત્મામાં જ પરિણામ જ્યારે
એકાગ્ર થાય છે ત્યારે બીજા જાણપણા અપેક્ષાએ
વિશેષતા ભલે ન હોય પણ સ્વરૂપમાં તન્મય
ઉપયોગથી કોઈ અચિંત્ય વચનાતીત આનંદ વેદાય
છે; આત્માના સ્વાનુભવના આનંદની આ વાત
મુમુક્ષુએ બરાબર સમજવા જેવી છે.
(પૂ. ગુરુદેવના પ્રવચનમાંથી)
પ્રશ્ન:– જો સવિકલ્પ–નિર્વિકલ્પદશામાં જાણવાની વિશેષતા નથી તો અધિક
આનંદ કઈ રીતે થાય છે?
સમાધાન:– સવિકલ્પદશા વખતે જ્ઞાન અનેક જ્ઞેયને જાણવારૂપ પ્રવર્તતું હતું, તે
નિર્વિકલ્પદશામાં કેવળ આત્માને જ જાણવામાં પ્રવર્તે છે,–એક તો એ વિશેષતા છે; બીજી
વિશેષતા એ છે કે જે પરિણામ વિવિધ વિકલ્પમાં પરિણમતા હતા તે કેવળ સ્વરૂપમાં જ
તાદાત્મ્યરૂપ થઈ પ્રવર્ત્યા.–આ બીજી વિશેષતા થઈ. આવી વિશેષતા થતાં કોઈ
વચનાતીત એવો અપૂર્વ આનંદ થાય છે કે જેના અંશની પણ જાત વિષયોના સેવનમાં
નથી; તેથી તે આનંદને અતીન્દ્રિય કહીએ છીએ”
ધર્મીજીવ સવિકલ્પદશા વખતે આત્માનું જે સ્વરૂપ જાણતા હતા તે જ
નિર્વિકલ્પદશા વખતે જાણે છે, નિર્વિકલ્પદશામાં કાંઈ વિશેષ પ્રકાર જાણ્યા–એવી
વિશેષતા નથી, છતાં સવિકલ્પ કરતાં નિર્વિકલ્પદશાનો ઘણો મહિમા કરો છો તો તેનું શું
કારણ? એમાં એવી કઈ વિશેષતા છે કે આટલો બધો સ્વાનુભવનો મહિમા શાસ્ત્રોએ
ગાયો છે? તે અહીં