: भादरवो : आत्मधर्म : २९ :
शरीर होवा छतां आत्मा नथी; एटले शरीरने अने जीवने व्याप्ति नथी. शरीर
वगरनो आत्मा होय पण ज्ञान वगरनो आत्मा कदी न होय. माटे ज्ञान ते आत्मानुं
स्वरूप छे पण शरीर तो आत्माथी भिन्न छे. ए ज रीते, शरीरनी माफक राग–द्वेष
वगरनो पण आत्मा होय छे, माटे राग–द्वेष पण खरेखर आत्मानुं स्वरूप नथी.–आम
अनेक प्रकारे युक्तिथी विचारीने आत्मानुं स्वरूप नक्की करवुं तेने अनुमान कहेवाय छे.
हुं आत्मा छुं; केमके मारामां ज्ञान छे ने हुं ज्ञानथी जाणुं छुं.
शरीर ते आत्मा नथी; केमके तेनामां ज्ञान नथी, ते कांई जाणतुं नथी.
आत्मा ज्ञानस्वभावी छे; केमके ज्ञान वगरनो आत्मा कदी होतो नथी, तेमज
आत्मा सिवाय बीजे क््यांय ज्ञान कदी होतुं नथी.
शुद्धनयथी हुं शुद्ध सिद्धसमान छुं; अशुद्धनयथी मारामां अशुद्धता पण छे.
शुद्धनयनो आश्रय करीने शुद्धात्मानो अनुभव करतां पर्यायमांथी अशुद्धता टळीने
शुद्धता प्रगटे छे.
आ प्रमाणे अनुमान अने नय–प्रमाण वगेरेना विचारो तत्त्वनिर्णयना काळे
होय छे; पण एकला ए विचारथी ज कांई स्वानुभव नथी थतो. वस्तुस्वरूप नक्की
करीने पछी ज्यारे स्वद्रव्यमां परिणामने एकाग्र करे त्यारे ज स्वानुभव थाय छे. अने
ए स्वानुभवना काळे नय–प्रमाण वगेरेना विचारो होता नथी. नय–प्रमाण वगेरेना
विचार ए तो परोक्ष– ज्ञान छे, अने स्वानुभव तो कथंचित् प्रत्यक्ष छे. पहेलां अनुमान
वगेरे परोक्ष ज्ञानथी जे स्वरूप जाण्युं अने विचारमां लीधुं तेमां परिणाम एकाग्र थतां
ते स्वानुभव–प्रत्यक्ष थाय छे. आ स्वानुभवमां पहेलां करतां बीजुं स्वरूप जाण्युं–एम
नथी, एटले के ज्ञानीने स्वानुभवमां जाणपणानी अपेक्षाए विशेषता नथी पण
परिणामनी मग्नता छे–ते विशेषता छे.
आत्माना अनुभवनुं स्मरण करीने फरी तेमां परिणाम लगावे छे.–पण आवुं
स्मरण कोने होय?–के पहेलां एकवार जेणे अनुभव वडे स्वरूप जाण्युं होय, तेनी
धारणा टकावी होय ते फरीने तेनुं स्मरण करे. ‘पहेलां आत्मानो अनुभव थयो त्यारे
आवो आनंद हतो....आवी शांति हती, आवुं ज्ञान हतुं....आवो वैराग्यभाव
हतो....आवी एकाग्रता हती....आवो प्रयत्न हतो....’ एम तेना स्मरण वडे चित्तने
एकाग्र करीने धर्मी जीव फरीने तेमां पोताना परिणामने जोडे छे. स्वानुभव वखते कांई
एवा स्मरण वगेरेना विचारो नथी होता, पण पहेलां एवा विचारो वडे चित्तने
एकाग्र करे छे, एटले एवा प्रकारना स्मृति–अनुमान–आगम वगेरे पूर्वक (–पछी ते
विचार छूटीने) स्वानुभव थाय छे. विचार वखते