: ચૈત્ર : ૨૪૯૨ આત્મધર્મ : ૧૭ :
૮ પ્રશ્ન:– ચૈતન્યની ક્રિયા શેમાં હોય અને શેમાં ન હોય?
ઉત્તર:– ચૈતન્યની ક્રિયા ચૈતન્યમાં હોય અને ચૈતન્યની ક્રિયા જડમાં ન હોય.
૯ પ્રશ્ન:– ધર્મદ્રવ્ય એટલે શું?
ઉત્તર:– જે દ્રવ્ય ગતિ કરતાં જીવ અને પુદ્ગલને ઉદાસીન નિમિત્ત છે તેને
ધર્મદ્રવ્ય કહે છે?
૧૦ પ્રશ્ન:– માછલીને ગતિ કરવામાં પાણી નિમિત્ત થાય છે તો પાણી ધર્મદ્રવ્ય છે
કે નહિ?
ઉત્તર:– પાણી ધર્મદ્રવ્ય નથી, કેમ કે પાણી તો રૂપી વસ્તુ છે, રૂપીપણું તે
પુદ્ગલનો ગુણ છે. ધર્મદ્રવ્ય તો અરૂપી છે.
૧૧. પ્રશ્ન:– પુદ્ગલ દ્રવ્ય કયા ગુણ વડે જાણે અને કયા ગુણ વડે જણાય?
ઉત્તર:– પુદ્ગલ દ્રવ્ય જડ છે તેથી તેનામાં જાણવાની શક્તિ નથી, તેના
‘પ્રમેયત્વ’ ગુણને લીધે તે જીવના જ્ઞાનમાં જણાય છે.
૧૨ પ્રશ્ન:– અગુરુલઘુત્વગુણ આપણને પ્રગટ છે કે નહિ?
ઉત્તર:– અગુરુલઘુત્વગુણ બે જાતના છે, એક અનુભવી અને બીજો પ્રતિજીવી;
તેમાંથી અનુજીવી અગુરુલઘુત્વગુણ તો સામાન્ય હોવાથી બધાને પ્રગટે છે, પણ
પ્રતિજીવી અગુરુલઘુત્વ ગુણ તે જીવદ્રવ્યનો વિશેષ ગુણ છે. આપણને તે ગુણ અત્યારે
પ્રગટ નથી, સિદ્ધ દશામાં તે ગુણ પ્રગટે છે.
૧૩ પ્રશ્ન:– સાતા અને અસાતાના ઉદયના અભાવથી જીવને ક્્યો ગુણ પ્રગટે?
ઉત્તર:– અવ્યાબાધ ગુણ પ્રગટે છે.
૧૪ પ્રશ્ન:– સિદ્ધને સાતા હોય કે ન હોય?
ઉત્તર:– સિદ્ધને સાતા–અસાતા એકેય ન હોય; છતાં તેમને પૂર્ણ આત્મિક સુખ
હોય.
૧પ પ્રશ્ન:– સિદ્ધને કર્મનો ઉદય આવે તો અવતાર લ્યે કે નહિ?
ઉત્તર:– સિદ્ધને કદાપિ કર્મના ઉદય આવે નહિ અને તેમને કદી પણ અવતાર
હોય નહિ, એ તો જન્મ–મરણ રહિત થયા છે.
૧૬ પ્રશ્ન:– સમ્યગ્દર્શન છે તે પુણ્ય છે કે ગુણ છે?
ઉત્તર:– સમ્યગ્દર્શન તે પુણ્ય નથી પણ ધર્મ છે, અને તે ગુણ નથી. પણ શ્રદ્ધા
ગુણની પર્યાય છે.
૧૭ પ્રશ્ન:– જ્યારે આત્માનો મોક્ષ થાય ત્યારે કેવો આકાર હોય?
ઉત્તર:– લગભગ છેલ્લા શરીર જેવો (કાંઈક ઓછો) આકાર હોય છે.
૧૮ પ્રશ્ન:– જગતમાં દ્રવ્ય કેટલાં? તેમાં સૌથી મોટું દ્રવ્ય કયું? સૌથી મહત્તાવાળું
કયું? અને સૌથી નાનું કયું?