: પ્ર. શ્રાવણ : ૨૪૯૨ આત્મધર્મ : ૧૩ :
શુદ્ધ આત્માની ભાવનાવડે મોક્ષમાર્ગ થાય છે. અને પરની ભાવનાથી સંસાર
થાય છે.–માટે હે જીવ! તને જ્યાં રુચે ત્યાં તું જા! મોક્ષને ચાહતો હો તો શુદ્ધઆત્માની
ભાવના કર.–અમે તો માર્ગ બતાવ્યો પણ તે માર્ગ જવું એ તારા હાથની વાત છે. બે
મારગ છે–એક મોક્ષનો માર્ગ, બીજો સંસારનો માર્ગ; મોક્ષનો માર્ગ અંતર્મુખસ્વભાવની
ભાવનામાં છે; એના સિવાય જેટલી બાહ્યવૃત્તિ ને વિકલ્પો તે સંસારનો માર્ગ છે. હવે
તને જે માર્ગ રુચે તે માર્ગે તું જા. વાણીમાં–શરીરમાં કે વિકલ્પમાં તારો મોક્ષમાર્ગ નથી.
તારો મોક્ષમાર્ગ તારા શુદ્ધ–બુદ્ધ–જિનસ્વભાવી આત્મામાં છે. મોક્ષને માટે તારા
સ્વભાવની સમીપ જા. વિકલ્પોથી દૂર થા ને શુદ્ધસ્વરૂપની સમીપ થઈને નિર્વિકલ્પ
સ્વરૂપે આત્માને ધ્યાવ.
મોક્ષની જેને ભાવના હોય તેને રાગના કોઈ અંશની રુચિ કે ભાવના ન હોય;
બીજાનું હિત કરવા માટે ભવ કરવાની ભાવના તેને ન હોય. પરાશ્રિતભાવ જેને રુચે છે
તેને સંસારની ભાવના છે, તેને મોક્ષની ખરી અભિલાષા નથી. મોક્ષની જેને સાચી
અભિલાષા હોય તેને બંધભાવની ભાવના હોય નહીં, એને તો દિનરાત ક્ષણેપળે
પોતાના ચૈતન્યસ્વભાવી શુદ્ધ–બુદ્ધઆત્માની જ ભાવના, તેનો જ પ્રેમ ને તેમાં જ
ફરીફરી સન્મુખતા વર્તે છે. મોક્ષાર્થી જીવનું આ જ કર્તવ્ય છે–એમ ફરીફરીને સન્તોનો
ઉપદેશ છે.
सन्तकी पहचान मुझे आनंद देती है।
હે ચૈતન્યદ્રષ્ટિ–ધારક સમ્યગ્દ્રષ્ટિ સંત! તારી અંર્તદ્રષ્ટિ કોઈ અનેરી છે,
તારી આત્મપરિણતિની રીત અટપટી છે; ઈન્દ્રિયથી અગોચર એવી તારી
અંતરપરિણતિની ઓળખાણ બહારની દ્રષ્ટિવડે થતી નથી, એકલી બહારની
ચેષ્ટાઓ વડે તારી અંર્તદ્રષ્ટિના ભાવો ઓળખાતા નથી. ગૃહવાસમાં વસવા
છતાં તારી આત્મસ્પર્શી પરિણતિ ગૃહથી અલિપ્ત છે. બહારના સંયોગમાં કદાચ
અસાતાજન્ય દુઃખ દેખાય પણ તારી અંતરપરિણતિ તો ચૈતન્યના સુખરસને
ગટગટાવી રહી છે. તારી પરિણતિમાં વિકારથી જુદી જ એક ઉપશાંત–જ્ઞાનધારા
સદાય વર્તી રહી છે,–જેનાં બળે તું સંયોગથી ને વિભાવોથી સદાય અલિપ્ત રહે
છે. વાહ રે વાહ, સંત! તારી અંતરની એ ધારાને ઓળખતાં મારો આત્મા પણ
જાણે સર્વે પરભાવોથી જુદો પડી જાય છે... ને આનંદની મધુર ઉર્મિઓ જાગે
છે.–તારા ચરણમાં બહુ ભક્તિથી મારો આત્મા નમી પડે છે.