: ૨૪ : આત્મધર્મ : ભાદરવો : ૨૪૯૨
સમ્યગ્દર્શનાદિ પરિણામનો કે અજ્ઞાન પરિણામનો તે જીવ પોતે જ કર્તા છે, બીજો કોઈ
કર્તા નથી. આવી સ્પષ્ટ વસ્તુસ્થિતિ જગતમાં સર્વ દ્રવ્યોમાં પ્રકાશે છે. છતાં મોહી જીવો
સ્વભાવથી ચલિત થઈને આકુળતા ને કલેશ પામે છે.
આચાર્યદેવ સમજાવે છે કે અરે મોહી જીવો! વ્યર્થ કલેશ કાં પામો! સ્વદ્રવ્ય ને
પરદ્રવ્ય અત્યંત ભિન્ન ભિન્નપણે જ પ્રકાશી રહ્યાં છે, કોઈનો બીજામાં જરા પણ પ્રવેશ જ
નથી;–તો પછી પરજ્ઞેયો સાથે તમારે પરમાર્થે કાંઈ જ સંબંધ નથી. માટે આવી
વસ્તુસ્થિતિ સમજીને તમે તમારા સ્વજ્ઞેયમાં જ કેમ નથી રહેતા! અન્યવસ્તુઓ સદાય
તમારાથી બહાર જ રહે છે તો તે તમારામાં શું કરી શકે? અને આ ચેતન અન્યવસ્તુથી
બહાર જ રહે છે તો અન્યવસ્તુમાં આ ચેતન શું કરે?–આવી અત્યંત ભિન્નતા જાણીને
જ્ઞાયક સ્વભાવરૂપ સ્વજ્ઞેયનો આશ્રય કરવો એ જ કર્તવ્ય છે.
સ્વ–પરની ભિન્નતા જાણીને હે જીવ! તું ધીરો થા, શાંત થા, ને તારા સ્વદ્રવ્યને
સાધવામાં જ તત્પર થા. સ્વદ્રવ્યને સાધવામાં તત્પર જીવ પરથી અત્યંત ભિન્નતા
જાણતો થકો, અનુકૂળતાના ગંજમાં ઓગળતો નથી ને પ્રતિકૂળતાના ગંજથી ઘેરાતો
નથી. અનુકૂળતાના ગંજ હો કે પ્રતિકૂળતાના પહાડ હો, તેનાથી પોતાને સર્વથા ભિન્ન
જાણતો થકો, શુદ્ધજ્ઞાનપણે જ પોતે પોતાને અનુભવે છે.
અહો, તારું સર્વસ્વ તારામાં
પરમાં તારું કાંઈ નહિ;
પરનું સર્વસ્વ પરમાં
તારામાં પરનું કાંઈ નહિ.
કેટલી શાંતિ! પોતે પોતામાં રહ્યો ત્યાં કલેશ કેવો? સ્વ–પરની અત્યંત
ભિન્નતાના ભાનમાં મોહનો અભાવ છે, મોહ નથી ત્યાં કલેશ પણ નથી, પરમ
નિરાકૂળતા ને શાંતિ છે.
(સમયસાર: કલશ ૨૧૧–૨૧૨)