પહેલો માણસ કહે–સાંભળ ભાઈ! મારી તો આંખ જડ–ચેતનની ભિન્નતારૂપ
અતીન્દ્રિયસ્વરૂપને પણ જાણી લ્યે એવી બળવાન છે! નબળી આંખ તો તારી છે કે જે
યથાર્થ વસ્તુસ્વરૂપને જોઈ શક્તી નથી. જડ શું, ચેતન શું, બંનેની ભિન્ન ભિન્ન ક્રિયાઓ
નિર્દોષ છે. સોય શું દોરો શું, આત્મા શું,–તે દરેકની ભિન્નભિન્ન ક્રિયાઓ શું, તેને તારી
આંખ દેખતી નથી, અજ્ઞાનદોષથી દુષિત તારા ચક્ષુ જડ–ચેતનને ભિન્નભિન્ન દેખી
શક્તા નથી ને દ્રષ્ટિદોષથી એકબીજામાં ભેળવી દે છે; તેથી તારા ચક્ષુ જ નબળા છે,
મારા નહિ.
હું દેખી શકતો ન હતો...હવે મારી આંખ ઊઘડી, જ્ઞાનચક્ષુ ખુલ્યા, ને જડથી ભિન્ન મારું
જ્ઞાનસ્વરૂપ મને દેખાયું. હું તો જ્ઞાન છું. ‘ખરેખર, સોયમાં દોરો હું પરોવી શક્તો નથી.’
–એ જડની ક્રિયાનો કર્તા હું કેમ હોઉં.?
એક કહે–સૂર્ય મરી જાય તો શું થાય?
બીજો કહે–તો ચન્દ્ર તો છે ને!
ચંદ્ર મરે તો? ...........તારા તો છે ને!
તારા મરે તો? .........દીવો તો છે ને!
દીવો ય ન હોય તો? ......તો આ સ્વયંપ્રકાશી આત્મા તો છે ને!
‘સ્વયંપ્રકાશી આત્માને બીજા પ્રકાશની ક્યાં જરૂર છે?”
“આત્મા કદી મરતો નથી,” “આત્મા અવિનાશી છે.”
સમ્યગ્જ્ઞાનદીપિકાના આધારે ઉપરની વાત યાદ કરીને થોડીવારે ગુરુદેવે અંદરની
અનુકૂળતા છે ને