: માહ : ૨૪૯૩ આત્મધર્મ : ૨૧ :
[પોષ વદ ૨–૩ ના રોજ ગુરુદેવ અમરેલી પધાર્યા
ત્યારે સમયસાર કળશ ૧૮૧ ઉપરના પ્રવચનમાંથી]
અમરેલીમાં શું વાંચીશું–એનો ગુરુદેવ વિચાર કરતા હતા, પુસ્તક લઈને
પાનું ફેરવ્યું ત્યાં તો ‘પ્રજ્ઞાછીણી’ નીકળી...ને તરત ગુરુદેવને થયું કે અમરેલીમાં
કુદરતે આ ‘પ્રજ્ઞાછીણી’ આવી છે એટલે તે જ અહીં વાંચીએ. તે અનુસાર
પ્રજ્ઞાછીણીના કળશ ૧૮૧ ઉપર ત્રણ પ્રવચનો થયા, તેનો આ નમુનો છે.
આ દેહથી ભિન્ન આત્મા છે તેની વાત છે. જેમ શ્રીફળમાં છોતા, કાચલી ને રાતી
છાલ ત્રણેથી જુદું સફેદ–મીઠું ટોપરું છે; તેમ આ શરીરરૂપી છોતાં, જડકર્મ રૂપી કાચલાં
ને રાગાદિરૂપી રતાશ,–એ ત્રણેથી જુદું શુદ્ધ ચૈતન્યસ્વરૂપ છે, આવા જ્ઞાન–આનંદસ્વરૂપ
આત્માને કેમ ઓળખવો? પ્રજ્ઞાછીણી વડે આત્મા ઓળખાય છે. પ્રજ્ઞાછીણી એટલે
આત્માને અને રાગાદિને ભિન્ન જાણનારું જ્ઞાન તે જ મોક્ષનો ઉપાય છે.
શ્રીમદ્રાજચંદ્રજીને નાની ઉંમરમાં જ આત્માના પૂર્વભવનું જ્ઞાન થયું હતું. ૧૬
વર્ષની અલ્પવયમાં તો તેઓ લખે છે કે–
હું કોણ છું? ક્્યાંથી થયો? શું સ્વરૂપ છે મારું ખરૂં?
કોના સંબંધે વળગણા છે? રાખું કે એ પરિહરું?
એના વિચાર વિવેકપૂર્વક શાંત ભાવે જો કર્યા,
તો સર્વ આત્મિકજ્ઞાનનાં સિદ્ધાંત તત્ત્વો અનુભવ્યાં.
હું કોણ છું? શું આ દેહ હું છું? ના; હું તો દેહથી જુદો જાણનાર છું. ક્્યાંથી
થયો?– કે અનાદિનો છું, નિત્ય છું. જ્ઞાન ને આનંદ તે મારું ખરું સ્વરૂપ છે. –આમ
યથાર્થસ્વરૂપનો વિચાર કરતાં આત્માનું જ્ઞાન થાય છે, તે અપૂર્વ વસ્તુ છે.
ભાઈ, તારા આત્માને જાણ્યા વગર તેં બહારમાં ‘હું કરું હું કરું’ એમ માનીને
મિથ્યા અભિમાન સેવ્યું છે, ને સ્વતત્ત્વને તું ભૂલ્યો છે. તારા જ્ઞાન–આનંદનો