: ૪ : આત્મધર્મ : માહ : ૨૪૯૩
❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁ પરમ શાંતિ દાતારી ❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁
(અંક ૨૭૯ થી ચાલુ) (લેખાંક ૪૬)
❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁
ભગવાનશ્રી પૂજ્યપાદસ્વામી રચિત સમાધિશતક ઉપર પૂજ્યશ્રી
કાનજીસ્વામીનાં ધ્યાત્મભાવના ભરપૂર વૈરાગ્યપ્રેરક પ્રવચનોનો સાર.
[વીર સં. ૨૪૮૨ અષાડ વદ ૧૪ રવિવાર]
(સમાધિશતક ગા. ૮૦)
*
જેને શરીર અને આત્માનું ભેદવિજ્ઞાન થઈ ગયું છે એવા અંતરાત્માને
શરૂઆતની અભ્યાસદશામાં આ જગત કેવું લાગે છે? અને પછી ચૈતન્યના અભ્યાસમાં
એકાગ્ર થતાં આ જગત કેવું લાગે છે? તે બતાવે છે–
पूर्व द्रष्टात्मतत्त्वस्य विभात्युन्मत्तवज्जगत्।
स्वभ्यस्तात्मधियः पश्चात् काष्ठपाषाणरूपवत्। ८०।
જેને પોતાના આત્માનું સમ્યગ્દર્શન થઈ ગયું છે એવા અંતરાત્માને
પ્રાથમિકદશામાં તો આ જગત ઉન્મત્ત જેવું લાગે છે, કે ‘અરેરે! આ જગત
ચૈતન્યસ્વરૂપના ચિંતનથી ભ્રષ્ટ થઈને શુભ–અશુભ ચેષ્ટાઓમાં જ ઉન્મત્તની માફક
પ્રવર્તી રહ્યું છે.’ પણ પછી તે અંતરાત્મા–યોગીને પોતાના સ્વરૂપમાં સ્થિરતાનો અભ્યાસ
કરતાં આ જગત કાષ્ઠ–પાષાણના રૂપ જેવું ચેષ્ટારહિત દેખાય છે. પોતાના સ્વરૂપમાં
લીન થતાં જગત સંબંધી ચિંતા જ છૂટી જાય છે.– આ રીતે અંતરાત્માની બે ભૂમિકાઓ
અહીં બતાવી છે.
આત્મસ્વરૂપનું સમ્યક્ભાન થયું હોવા છતાં ધર્મીને શરૂઆતમાં–રાગની
ભૂમિકામાં એવો વિકલ્પ આવે છે કે અરે! આ જગતના જીવો આત્મસ્વરૂપને ભૂલીને
સંસારમાં પરિભ્રમણ કરી રહ્યા છે, તેઓ અજ્ઞાનથી ઉન્મત્ત જેવા થઈ ગયા છે કે
પરદ્રવ્યને પોતાનું માની રહ્યા છે ને સ્વતત્ત્વને ભૂલી રહ્યા છે. –આ રીતે જ્ઞાનીને
કરુણાબુદ્ધિથી જગત ગાંડા જેવું લાગે છે. અરે! આવા આત્મસ્વરૂપને ભૂલીને જગત
ભ્રમણામાં પડ્યું છે! જગતથી જુદો –જગત ઉપર તરતો એવો જે પોતાનો
ચૈતન્યસ્વભાવ તેનું ભાન પોતે તો કર્યું છે, તેને