તેઓ જાણતા હતા, એટલે દોષોને સર્વથા છોડીને માત્ર ગુણોમાં જ તેઓ આસક્ત રહેતા
હતા, પાપયોગોથી તેઓ પૂર્ણ વિરક્ત હતા; અહિંસાદિ વ્રતોનું નિરતિચાર પાલન કરતા
હતા; બ્રહ્મચર્યમાં તેઓ એકતાન હતા. તેમને ધૈર્ય, ક્ષમા, ધ્યાનમાં નિરંતર તત્પરતા
અને પરિષહ આવે તોપણ માર્ગથી અચ્યુતપણું હતું. ભગવાન જિનકલ્પી હતા. જે સાધુ
એકલા રહે અને આત્મચિન્તનમાં મશગુલ રહે, ઉપદેશાદિ પ્રવૃત્તિ ન કરે તેને જિનકલ્પી
કહેવાય છે; અને જે સાધુ સંઘની સાથે રહે, ઉપદેશ આપે, દીક્ષા આપે તેમને સ્થવિરકલ્પી
હતા, પરંતુ કોઈ દોષ લાગતા ન હોવાથી પ્રતિક્રમણની કે છેદોપસ્થાપનની જરૂર ન હતી.
જો કે ભગવાન ગર્ભમાં આવ્યા ત્યારથી જ ત્રણ જ્ઞાનસહિત હતા, ચોથું જ્ઞાન દીક્ષા
વખતે પ્રગટ્યું હતું ને સિદ્ધપદ તેમને આ ભવમાં જરૂર પ્રગટવાનું હતું, તોપણ
જ્ઞાનલોચનવંત તે ભગવાને એક હજાર વર્ષ સુધી ઉત્કૃષ્ટ તપ કર્યું હતું ને કર્મોની
અસંખ્યાત ગુણશ્રેણી નિર્જરા કરી હતી. સદા જાગૃત રહેનારા તે યોગીરાજ કદી સૂતા ન
હતા. ભગવાનનું નિરતિચાર ચારિત્ર સ્વયમેવ પ્રાયશ્ચિતરૂપ હતું, અર્થાત્ તેમાં કોઈ
અતિચાર લાગતા જ ન હોવાથી પ્રાયશ્ચિતની જરૂર જ રહી ન હતી–જેમ સૂર્ય પોતે
પ્રકાશસ્વરૂપ છે તેમાં અંધકાર છે જ નહિ, પછી તેને પોતામાંથી અંધકાર દૂર કરવાનું
તથા જ્ઞાન–દર્શન–ચારિત્ર–તપ–વીર્ય એ ગુણોનો વિનય કર્યો હતો, એ સિવાય બહારમાં
તેમને વિનય કરવા યોગ્ય કોઈ ન હતું; જે પોતે જ પ્રધાનપુરૂષ હોવાથી બધાને નમ્રીભૂત
કરનારા હતા તેઓ ભલા કોનો વિનય કરે? વળી રત્નત્રયરૂપ માર્ગમાં વ્યાપાર એ જ
તેમનું ‘વૈયાવૃત્ય’ હતું, એ રત્નત્રય સિવાય બીજા કોની વૈયાવૃત્તિ કરે? (દીન–દુઃખી
જીવોની સેવારૂપ વ્યાવૃત્તિ તો શુભકષાયના તીવ્ર ઉદયમાં જ સંભવે છે; ભગવાનને તો
શુભકષાય પણ એવો અતિશય મંદ થઈ ગયો હતો કે તેમની પ્રવૃત્તિ બાહ્યવ્યાપારથી
હટીને રત્નત્રયમાર્ગમાં જ રહેતી હતી.)
ધર્મસૃષ્ટિના સર્જનહાર હતા. જો કે શાસ્ત્રો તેમને આધીન હતા અર્થાત્ બાર અંગના
તેઓ