Atmadharma magazine - Ank 283
(Year 24 - Vir Nirvana Samvat 2493, A.D. 1967).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 4 of 45

background image
વાર્ષિક લવાજમ
વીર સં. ૨૪૯૩
ત્રણ રૂપિયા વૈશાખ
* વર્ષ ૨૪ : અંક ૭ *
_________________________________________________________________
પ્રત્યક્ષ–સ્વાનુભવનો ઉપોદ્ઘાત
[રાજકોટ: વૈશાખ સુદ ત્રીજ સં. ૨૦૨૩]
સમયસાર ગા. ૭૩ શરૂ કરતાં ઉપોદ્ઘાતમાં શિષ્યના પ્રશ્નનું વિવેચન કરતાં
ગુરુદેવે કહ્યું કે, ‘કઈ વિધિથી આ આત્મા આસ્રવોથી છૂટે છે?’–એવો શિષ્યનો પ્રશ્ન છે,
તે શિષ્યની જિજ્ઞાસા સૂચવે છે. મારો આત્મા અજ્ઞાનભાવે આસ્રવોમાં અટક્યો છે, તે
દુઃખ છે; તેમાંથી આત્માને કઈ રીતે છોડાવવો? એવી અંતરની જિજ્ઞાસાપૂર્વક શિષ્યે
છૂટકારાનો ઉપાય પૂછયો છે. છૂટવાની જેના અંતરમાં ધગશ છે એવા શિષ્યનો આ પ્રશ્ન
છે. તેને આચાર્યદેવ આસ્રવોથી છૂટવાની રીત બતાવે છે–
છું એક, શુદ્ધ, મમત્વહીન હું, જ્ઞાનદર્શનપૂર્ણ છું;
એમાં રહી સ્થિત, લીન એમાં, શીઘ્ર આ સૌ ક્ષય કરું.
આવા સ્વાનુભવ વડે જ્ઞાની આસ્રવોને ક્ષય કરે છે,–એમ બતાવીને આચાર્યદેવ
કહે છે કે તારે પણ આસ્રવોનો ક્ષય કરવો હોય તો આ તેની વિધિ છે. આવા
સ્વસંવેદનપ્રત્યક્ષ આત્માને નિર્ણયમાં લઈને તેનો અનુભવ કરતાં તત્ક્ષણે જ આત્મા
આસ્રવોને છોડી દે છે. પહેલાં અજ્ઞાનપણે રાગાદિ આસ્રવોને પકડી રાખતો, તેને બદલે
હવે ભગવાન આત્મા જ્ઞાનસમુદ્રમાં એવો મગ્ન થયો કે આસ્રવોની પકડ છૂટી ગઈ; આનું
નામ ભેદજ્ઞાન, ને આનું નામ ધર્મ. પ્રત્યક્ષઅનુભવ માટેનો વ્યવહાર ક્્યો? કે પહેલાં
જ્ઞાનવડે આત્માના સ્વભાવનો નિર્ણય કરવો. આવા નિર્ણયમાં જ જો ભૂલ હોય તો
આત્માનો સાચો અનુભવ થાય નહિ. રાગને સાધન બનાવીને આત્માનો અનુભવ
કરવા માંગે તો થઈ શકે નહિ. આત્માના પ્રત્યક્ષ અનુભવમાં વચ્ચે બીજું સાધન છે જ
નહિ. આત્માના સ્વભાવને રાગાદિ વિકાર સાથે કારણકાર્યપણું નથી. અહો, આવા
આત્માનો પ્રત્યક્ષ અનુભવ કરવો, અને તે પહેલાં તેનો નિર્ણય કરવો–તે કરવા જેવું છે.
રાગ વખતે કાંઈ રાગ તે નિર્ણય કરતો નથી, પણ તે વખતનું જ્ઞાન, પોતાની જાણવાની
શક્તિથી તે નિર્ણય કરે છે. એટલે તે નિર્ણયમાં રાગનું કર્તૃત્વ નથી. તે જ્ઞાનનું જ કાર્ય
છે. આવો નિર્ણય કરવો તે પ્રત્યક્ષ અનુભવ માટેનો ઉપોદ્ઘાત છે.