એક વસ્ત્રનો જ પરિગ્રહ રાખનારા, ભૂમિશયન–ક્ષુધા–તૃષા–શીત–ઉષ્ણ વગેરે પરિષહોને
સહનારા, ધ્યાન–સ્વાધ્યાય–સામાયિકાદિ આવશ્યકોથી યુક્ત, અર્જિકાની દીક્ષા ગ્રહણ
કરીને સંયમ સહિત વર્તે છે,–તેમના ગુણોમાં અનુરાગ તે વાત્સલ્ય છે.
અન્નપાણી વગેરે ગ્રહણ કરતા નથી, એક વસ્ત્ર–કોપીન સિવાયના સમસ્ત પરિગ્રહના
ત્યાગી છે, એવા ઉત્તમ શ્રાવકોના ગુણોમાં અનુરાગ તે વાત્સલ્ય છે.
અન્યને મારે છે,–એવું મોહનું કોઈ અદ્ભુત માહાત્મ્ય છે! તે પુરુષ ધન્ય છે કે જે
સમ્યગ્જ્ઞાન વડે મોહને નષ્ટ કરીને આત્માના ગુણોમાં વાત્સલ્ય કરે છે. સંસારી પ્રાણી તો
ધનની લાલસાવડે અતિ આકુળ થઈને ધર્મના વાત્સલ્યને છોડી દે છે; અને સંસારીને
ધન વધતા અતિ તૃષ્ણા વધે છે; સમસ્ત ધર્મના માર્ગને તે ભૂલી જાય છે, અને
ધર્માત્માઓ પ્રત્યેનું વાત્સલ્ય દૂરથી જ છોડી દે છે. રાત–દિન ધનસંપદા વધારવા માટે
તેને એવો અનુરાગ વધે છે કે, લાખોનું ધન થઈ જાય તો કરોડોની વાંછા કરીને
આરંભ–પરિગ્રહને વધારતો પાપમાં પ્રવીણતા વધારે છે ને ધર્મના વાત્સલ્યને નિયમથી
છોડી દે છે. જ્યાં દાનાદિકમાં કે પરોપકારમાં ધન વાપરવાનો પ્રસંગ આવે ત્યાં તેને
દૂરથી જ ટાળી દે છે, અને બહુ–આરંભ બહુ–પરિગ્રહ તથા અતિ તૃષ્ણાવડે નજીક
આવેલા નરકવાસને દેખતો નથી. એમાંય પંચમકાળના ધનાઢયો તો (બહુધા) પૂર્વે
મિથ્યાધર્મ–કુપાત્રદાન–કુદાનના સેવનવડે એવા કર્મ બાંધીને આવ્યા છે કે (કુધર્મસેવનને
કારણે) નરક–તિર્યંચગતિની પરિપાટી અસંખ્યાત–અનંત કાળસુધી છૂટે નહીં; તેમના
તન–મન–વચન–ધન ધર્મકાર્યમાં લાગતા નથી; રાત–દિન તૃષ્ણા અને આરંભવડે તે
કલેશિત રહે છે; તેમને ધર્માત્મામાં