ભિન્નતાની વાત તો સ્થૂળમાં ગઈ, અહીં તો અંદરના અરૂપી વિકલ્પોથી પણ ચૈતન્યની
ભિન્નતા બતાવવી છે. અજ્ઞાનીને ભેદજ્ઞાનની શક્તિ બીડાઈ ગઈ છે; ભેદજ્ઞાન કરવાની
શક્તિ તો દરેક આત્મામાં છે પણ અજ્ઞાની તે શક્તિ પ્રગટ કરતો નથી, તેની તે શક્તિ
અનાદિથી બિડાઈ ગયેલી છે. આવા અજ્ઞાનને લીધે જ તે પોતાને અને પરને એકમેક
કરવાને બદલે ‘હું ક્રોધ છું, હું રાગ છું’–એમ તે અનુભવે છે અહો, દિવ્યધ્વનિ ચૈતન્યના
એકત્વસ્વભાવનો ઢંઢેરો વગાડે છે, ગણધરો–સંતો અને ચારે અનુયોગના શાસ્ત્રો
ભેદજ્ઞાનનો ઢંઢેરો પીટીને કહે છે કે ચૈતન્યસ્વભાવ તો અનાદ્યિ–અનંત, અકૃત્રિમ, નિર્મળ
વિજ્ઞાનઘન છે, ને રાગાદિભાવો તો ક્ષણિક, નવા, પરાશ્રયે ઉત્પન્ન થયેલા મલિન ભાવો
છે,–તેમને એકતા કેમ હોય?–ન જ હોય.–પણ અજ્ઞાની આવા વસ્તુસ્વભાવથી ભ્રષ્ટ
થઈને વારંવાર અનેક વિકલ્પરૂપે તદ્રુપ પરિણમતો થકો તેનો કર્તા પ્રતિભાસે છે.
ચૈતન્યખાણમાં તો નિર્વિકલ્પ અનાકુળ શાંતરસ ભર્યો છે. શાંતરસનો સ્વાદ તે જ મારો
સ્વાદ છે, જે આકુળતા છે તે મારો સ્વાદ નથી, તે તો