સ્વદ્રવ્ય તરફના ઝુકાવથી તેને વીતરાગતા જ થતી જાય છે. રાગ–દ્વેષાદિ ભાવો તેને ઘટતા
જાય છે; ને તે ઘટતા જતા રાગાદિભાવનુંય જ્ઞાનમાં તો અકર્તાપણું જ છે; કેમકે તે રાગની
સાથે તન્મય થઈને જ્ઞાન ઉપજતું નથી. જ્ઞાન તો શુદ્ધઆત્મા સાથે જ તન્મય થઈને ઉપજે છે.
આ રીતે જ્ઞાતાસ્વભાવના આશ્રયે રાગના અકર્તાપણે ઉપજતું જ્ઞાનીનું જ્ઞાન મોક્ષને સાધે છે.
ભાવમરણ કર્યુ. તેને અનંત શક્તિવાળું સ્વાધીન જીવન બતાવીને ‘અનેકાન્ત’ વડે
આચાર્યદેવ સાચું જીવન આપે છે. ‘ભાવમરણો’ ટાળવા માટે કરુણા કરીને અનંત
આત્મશક્તિરૂપી સંજીવની સંતોએ આપી છે, –જેના વડે અવિનાશી સિદ્ધપદ પમાય છે. –એ
જીવનું સાચું જીવન છે, તે સુખી જીવન.
રાગાદિના કર્તાપણે આત્માને જાણે તેમાં તો રાગનું–આકુળતાનું વેદન થાય છે. તેમાં આનંદની
ધારા વહેતી નથી, કેમકે તે આત્માનું સાચું સ્વરૂપ નથી. આત્માના સાચા સ્વરૂપને જાણે ને
આનંદરસની ધારા ન વહે–એમ બને નહિ. અંદર આનંદનો દરિયો ભર્યો છે એટલે તેમાં
ઉપયોગ જોડતાં જ આનંદની ધારા અનુભવમાં ઉલ્લસે છે. વસ્તુસ્વરૂપ એવું છે કે એના
જ્ઞાનમાં કદી કંટાળો ન આવે પણ આનંદ આવે. ભાઈ, તારી આવી વસ્તુ છે તેને એકવાર
તારા લક્ષમાં તો લે;એને લક્ષમાં લેતાં જ, કદી ન થયેલો એવો આનંદ તને થશે. સમ્યગ્દર્શન
અનુભવે છે. એનો તો દાખલો આપ્યો, બાકી અહીં પણ એવા આત્માનો આનંદસહિત
અનુભવ કરનારા અનેક જીવો છે, ને એવો અનુભવ થઈ શકે છે.