: ૧૨ : આત્મધર્મ : કારતક : ૨૪૯૪
जैनसिद्धांत–अहिंसा परमो धर्मः
૧. –અહિંસા કોને કહે છે?
આત્મામાં રાગાદિ ભાવોની ઉત્પત્તિ ન થવી તે અહિંસા છે.
૨. –હિંસા કોને કહે છે?
આત્મામાં રાગાદિ ભાવોની ઉત્પત્તિ થવી તે હિંસા છે; તેના વડે આત્માના શુદ્ધોપયોગરૂપ
ભાવપ્રાણ હણાય છે.
૩. –જે ભાવ વડે શુદ્ધોપયોગ હણાય તે હિંસા છે;
જે ભાવ વડે શુદ્ધોપયોગ અખંડ રહે તે અહિંસા છે;
અને આવી अहिंसा ते परमो धर्मः છે, એ જૈનસિદ્ધાંત છે.
૪. –અહો, વીતરાગમાર્ગની અહિંસા! શુદ્ધતારૂપ પોતાના ભાવપ્રાણની જેમાં રક્ષા થાય તે
વીતરાગી અહિંસા છે. એનાથી વિરુદ્ધ એવા કષાયભાવો (રાગ–દ્વેષ) વડે હિંસા થાય છે,
હિંસ્ય અને હિંસક બંને પોતામાં જ છે, ને તેનો અભાવ કરીને વીતરાગભાવરૂપ અહિંસા
પણ પોતાના આત્માના આશ્રયે પ્રગટે છે.
પ. –ચૈતન્યપ્રાણ શું છે તેની જેને ખબર જ નથી તે તેની રક્ષા કઈ રીતે કરશે? ને તેને
અહિંસા ક્્યાંથી હોય? પોતાના ભાવપ્રાણ જેના વડે હણાઈ રહ્યા છે એવા રાગાદિ
ભાવોને જે સેવી રહ્યો છે તે હિંસાને જ સેવી રહ્યો છે; અહિંસાના સ્વરૂપની તેને ખબર
નથી, અહિંસારૂપ ધર્મ તેને હોતો નથી.
૬. –જેની અહિંસા કરવાની છે એવા શુદ્ધજીવનું સ્વરૂપ જે જાણતો નથી, ને જે ભાવવડે હિંસા
થાય છે તે ભાવને હિંસા તરીકે જે ઓળખતો નથી–તેને અહિંસા હોતી નથી ને હિંસાનો
ત્યાગ યથાર્થપણે હોતો નથી. બહારથી દ્રવ્યપ્રાણની હિંસા ભલે તેના વડે ન થતી હોય પણ
અંદર અશુદ્ધ ભાવોના સેવન વડે તેને ભાવહિંસા તો ક્ષણેક્ષણે થઈ જ રહી છે.
૭. –મિથ્યાત્વ હોય ત્યાં ચૈતન્યના ભાવપ્રાણની રક્ષા થઈ શક્તી નથી, મિથ્યાત્વ વડે
ચૈતન્યપ્રાણ હણાય છે; તેથી જ્યાં મિથ્યાત્વ હોય ત્યાં સાચી અહિંસા હોતી નથી.
વસ્તુસ્વરૂપના જ્ઞાન વડે જ અહિંસાધર્મનું પાલન થઈ શકે છે.