Atmadharma magazine - Ank 289
(Year 25 - Vir Nirvana Samvat 2494, A.D. 1968).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 22 of 45

background image
: કારતક : ૨૪૯૪ આત્મધર્મ : ૧૯ :
દ્રવ્ય–ગુણ ને પર્યાય ત્રણેથી સર્વત: શુદ્ધ એવા ભગવંત અરિહંતદેવના આત્માને
ઓળખતાં, તેના જેવા પોતાના શુદ્ધ સ્વરૂપને પણ જીવ ઓળખી લ્યે છે, એટલે તેનો મોહ
નાશ થઈ જાય છે. આ રીતે પરમાત્માને ઓળખીને ઉપાસના કરનાર પોતે પણ પરમાત્મા થઈ
જાય છે.
જુઓ, આ પરમાત્માની ઉપાસનાનું ફળ! પણ ઉપાસના કઈ રીતે કરવી? કેવળજ્ઞાની
પરમાત્માને પ્રતીતમાં લઈને તેને જ ઉપાસ્ય તરીકે જેણે સ્વીકાર્યા તેણે પોતાના આત્મામાંથી
રાગાદિનો કે અલ્પજ્ઞતાનો આદર કાઢી નાંખ્યો, ને પૂર્ણ સામર્થ્યવાન જ્ઞાનસ્વભાવનો જ આદર
કર્યો; એ રીતે જ્ઞાનસ્વભાવનો જ આદર કરીને પોતે પોતાના સ્વભાવ તરફ ઝુકી જાય છે. –તે જ
અરિહંત–અને સિદ્ધ પરમાત્માની ખરી ઉપાસના છે; અને એ રીતે જ્ઞાનસ્વભાવ તરફ ઝુકીને તેમાં
એકાગ્ર થતાં થતાં તે પોતે પણ પરમાત્મા થઈ જાય છે.
જુઓ, ભિન્ન આત્માની ઉપાસનામાં એકલું ભિન્નનું જ લક્ષ નથી, પણ ભિન્ન આત્માનું
લક્ષ છોડીને પોતે પોતાના અભિન્ન આત્મા તરફ વળી ગયો ત્યારે જ ભિન્નઆત્માની
(અરિહંત–સિદ્ધભગવાનની) ખરી ઉપાસના થઈ. એકલા રાગવડે ભગવાનની ભક્તિ કર્યા કરે ને
તે રાગવડે લાભ માને તો તે ખરેખર સર્વજ્ઞ ભગવાનની ઉપાસના કરતો નથી પણ રાગની જ
ઉપાસના કરે છે; સર્વજ્ઞની ઉપાસના કરવાની રીત તે જાણતો નથી. ‘સર્વજ્ઞની નીકટતા’ કરીને
તેની ઉપાસના કરે કે અહો! આવી સર્વજ્ઞતા! –જેમાં રાગ નહિ, અલ્પજ્ઞતા નહિ, પરિપૂર્ણ જ્ઞાન
ને આનંદનું જ જેમાં પરિણમન છે; –મારા આત્માનો પણ આવો જ સ્વભાવ છે; –એમ પ્રતીત
કરીને, જ્ઞાનસ્વભાવનું બહુમાન કરીને અને રાગાદિનું બહુમાન છોડીને જ્યાં પોતે પોતાના
જ્ઞાનસ્વભાવમાં તન્મય થયો ત્યાં ભાવ અપેક્ષાએ ભગવાન સાથે એકતા થઈ, જેવો ભગવાનનો
ભાવ છે તેવો ભાવ પોતામાં પ્રગટયો, એટલે તેણે ભગવાનની ઉપાસના કરી. આ રીતથી જે જીવ
સર્વજ્ઞ પરમાત્માની ઉપાસના કરે છે તે પોતે પરમાત્મા થઈ જાય છે.
કેવળીભગવાનની પરમાર્થસ્તુતિનું સ્વરૂપ સમયસારની ૩૧મી ગાથામાં કહ્યું છે, ત્યાંપણ
આમ જ કહ્યું છે કે જે જીવ ઈંદ્રિયોથી ભિન્ન પોતાના ઉપયોગસ્વરૂપ આત્માને જાણે છે તે
જીતેન્દ્રિય છે, અને તે જ કેવળજ્ઞાનીની પરમાર્થસ્તુતિ છે, જુઓ, આમાં કેવળજ્ઞાની તરફ તો લક્ષ
પણ નથી, આત્મા તરફ જ લક્ષ છે, છતાં તેને કેવળજ્ઞાનીની સ્તુતિ કહી છે. પહેલાંં તે તરફ લક્ષ
હતું ને તેના દ્વારા નિજસ્વરૂપ નક્કી કરીને સ્વ તરફ ઝુકી ગયો–ત્યારે સાચી સ્તુતિ થઈ.
પંચપરમેષ્ઠીની પરમાર્થ ઉપાસના આત્માના