: ૨૨ : આત્મધર્મ : કારતક : ૨૪૯૪
ભગવાન મહાવીરનો અહિંસા ધર્મ
(તેને બીજા કોઈ સાથે સરખાવશો નહીં)
બંધુઓ, ‘અહિંસા’ બાબત એક મહત્ત્વનો ખુલાસો સમજવો જરૂરી છે: આજે ઘણા
માણસો (લેખકો ને પત્રકારો પણ) ગાંધીજીની અહિંસાની વાતોને ભગવાન મહાવીરની અહિંસા
સાથે સરખાવે છે, તે સર્વથા અયોગ્ય છે. ભગવાન મહાવીરની અહિંસા તે તો વીતરાગી અહિંસા
હતી, તેમાં સર્વેજીવો પ્રત્યે સમભાવ હતો. વાંદરા અનાજ ખાઈ જાય તો તેને મારી
નાંખવા, કે અનાજ ન મળે માટે માંસ–માંછલા–ઈંડા ખાવા, અને દુઃખથી પીડાતા કોઈ
જીવને ઝેરના ઈન્જેકશનથી મારી નાંખવો–એવું પ્રતિપાદન ‘અહિંસા’ માં કદી સંભવી શકે નહીં,
એ બધા તો સ્પષ્ટપણે તીવ્રહિંસાના પાપભાવો જ છે. ગાંધીજી જેને અહિંસા કહેતા તેની મર્યાદા
બહુ તો રાજકીય હેતુ પૂરતી હતી–રાજકીય યુદ્ધ ન થાય એટલી જ મર્યાદા હતી, વીરની
વીતરાગીઅહિંસા તો કોઈ અનેરી છે.....જેમાં પંચેન્દ્રિયવધની તો વાત જ ક્્યાં, –પણ એકેન્દ્રિયાદિ
જીવોનીયે હિંસાનો સ્પષ્ટ નિષેધ જ છે.
સં. ૧૯૯પ માં જ્યારે પૂ. ગુરુદેવ રાજકોટમાં બિરાજતા હતા, તે વખતે રાજકોટના
સત્યાગ્રહપ્રસંગે ગાંધીજી પણ રાજકોટ આવેલા ને શેઠશ્રી નાનાલાલભાઈ જસાણીના મહેમાન
બનેલા, ત્યારે ગુરુદેવના પ્રવચનમાં એકવાર ગાંધીજી આવેલા, તે વખતે ગુરુદેવે મહાવીરની
વીતરાગીઅહિંસાનું સ્વરૂપ સમજાવતાં કહેલું કે ‘આત્માનો સ્વભાવ રાગ વગરનો છે, તેમાં
જેટલી રાગની ઉત્પત્તિ થાય તેટલી હિંસા છે, ને વીતરાગભાવ તે જ ખરી અહિંસા છે..... ’ ત્યારે
ગાંધીજી તે અહિંસાધર્મનું સ્વરૂપ સમજી શક્્યા ન હતા, ને તેમણે કહેલું કે મારું મગજ હવે નવી
વાતને ગ્રહણ કરી શકતું નથી.
આ પ્રસંગ એટલા માટે રજુ કર્યો છે કે ભગવાન મહાવીરની કહેલી વીતરાગી–અહિંસાને
સૌ યથાર્થ સમજે, ને તેને બીજા કોઈ સાથે સરખાવીને તેમાં વિકૃતિ ન કરે. જેઓ (–જે
જૈનપત્રકારો પણ) મહાવીરની અહિંસા સાથે ગાંધીજી વગેરેની અહિંસાને સરખાવીને બંનેને
સમકક્ષમાં મૂકે છે તેઓ ભગવાન મહાવીરના વીતરાગીઅહિંસા માર્ગને સમજ્યા નથી.
અહિંસા માર્ગના પ્રણેતા અરિહંતોનો જય હો
અહિંસા ધર્મનો જય હો.