માગશર ૨૪૯૪ : આત્મધર્મ : ૨૯
પણ જે દેહને રાખી શક્યા નથી તે દેહમાં એક વિશેષપણું રહ્યું છે, તે એ કે તેનો સંબંધ વર્તે
ત્યાંસુધીમાં જીવે અસંગપણું નિર્મોહપણું કરી લઈ અબાધ્ય અનુભવસ્વરૂપ એવું નિજસ્વરૂપ
જાણી, બીજા સર્વભાવ પ્રત્યેથી વ્યાવૃત્ત થવું, –કે જેથી ફરી જન્મમરણનો ફેરો ન રહે. (૭૮૦)
(૨૩૬) દેહ તે આત્મા નથી, આત્મા તે દેહ નથી. ઘડાનો જોનાર જેમ ઘડાથી ભિન્ન છે, તેમ
દેહનો જોનાર–જાણનાર એવો આત્મા તે દેહથી ભિન્ન છે. (૪૨પ)
(૨૩૭) દેહથી ભિન્ન, સ્વપરપ્રકાશક પરમ જ્યોતિસ્વરૂપ એવો આ આત્મા, તેમાં નિમગ્ન
થાઓ.
હે આર્યજનો! અંતર્મુખ થઈ, સ્થિર થઈ, આત્મામાં જ રહો, તો અનંત અપાર આનંદ
અનુભવાશે. (૮૩૨)
(૨૩૮) સર્વથી સર્વ પ્રકારે હું ભિન્ન છું, એક કેવળ શુદ્ધ ચૈતન્યસ્વરૂપ, પરમોત્કૃષ્ટ, અચિંત્ય
સુખસ્વરૂપ, માત્ર એકાન્ત શુદ્ધ અનુભવરૂપ હું છું. ત્યાં વિક્ષેપ શો?
વિકલ્પ શો?
ભય શો?
ખેદ શો?
બીજી અવસ્થા શી? (૮૩૩)
(૨૩૯) દુષમકાળમાં એકાવતારીપણું
શ્રીમદ્રાજચંદ્રજી પચીસવર્ષની વયે ભવના અંતનો ભણકાર કરતાં લખે છે કે “વર્તમાનકાળ
દુષમ કહ્યો છે, છતાં તેને વિષે અનંતભવ છેદી માત્ર એક ભવ બાકી રહે એવું એકાવતારીપણું
પ્રાપ્ત થાય એવું પણ છે. માટે વિચારવાન જીવે તે લક્ષ રાખી, ઉપર કહ્યા તેવા પ્રવાહોમાં ન
પડતાં, યથાશક્તિ વૈરાગ્યાદિ અવશ્ય આરાધી, સદ્ગુરુનો યોગ પ્રાપ્ત કરી, કષાયાદિ દોષ છેદ
કરવાવાળો એવો, અને અજ્ઞાનથી રહિત થવાનો સત્ય માર્ગ પ્રાપ્ત કરવો. (૪૨૨)
(૨૪૦) (વર્ષ ૨૯ મું પૃ. પ૧૬ અંક ૭૦૬) (કારતક સુદ સં. ૧૯૪૯)
* પત્રની શરૂઆતમાં ‘સહજાત્મસ્વરૂપ’ ને યાદ કર્યું છે.
* ઘણે સ્થળે વિચારવાન પુરુષોએ એમ કહ્યું છે કે જ્ઞાન થયે કામ, ક્રોધ, તૃષ્ણાદિ ભાવ
નિર્મૂળ થાય. તે સત્ય છે, તથાપિ તે વચનોનો એવો પરમાર્થ નથી કે જ્ઞાન થયા પ્રથમ તે મોળાં
ન પડે કે ઓછાં ન થાય. મૂળ સહિત છેદ તો જ્ઞાને કરીને થાય. પણ કષાયાદિનું મોળાપણું કે
ઓછાપણું ન થાય ત્યાંસુધી જ્ઞાન ઘણું કરીને ઉત્પન્ન જ ન થાય.
* જ્ઞાન પ્રાપ્ત થવામાં વિચાર મુખ્ય સાધન છે; અને તે વિચારને વૈરાગ્ય તથા ઉપશમ બે
મુખ્ય આધાર છે, એમ જાણી તેનો નિરંતર લક્ષ રાખી તેવી પરિણતિ કરવી ઘટે.