એટલું કે–જો પ્રાક્–અભાવ ન માનીએ તો જીવની પર્યાય અનાદિના મિથ્યાત્વાદિ ભાવમાં
જ વર્ત્યા કરે. નવું કાર્ય થાય જ નહિ. અને જો પ્રધ્વંસઅભાવ ન માનીએ તો ભવિષ્યના
કેવળજ્ઞાનાદિ અત્યારે જ હોય. અત્યંત અભાવ ન માનીએ તો બધી વસ્તુઓ એકબીજામાં
ભળી જાય, કોઈ વસ્તુનું સ્વતંત્ર અસ્તિત્વ જ ન રહે; અને પુદ્ગલમાં અન્યોન્યઅભાવ ન
માનીએ તો સોનું કે પથ્થર, સાકર કે ઝેર વગેરે પર્યાયોમાં કોઈ ભેદ જ ન પડી શકે.
ઉ:– આત્મામાં અને અલોકમાં.
પ્ર:– આંધળા અને બહેરા મનુષ્યને કેટલા પ્રાણ હોય?
ઉ:– બધાય. (આ પ્રશ્નના જવાબમાં અગાઉ એકવાર ભૂલથી એમ લખાઈ ગયેલું કે
નથી, –એ વાત બરાબર નથી. પરસેવો વગેરેમાં સંમૂર્છન મનુષ્યજીવો ઉત્પન્ન થાય છે એ
ખરૂં પણ તે બધા સંજ્ઞી જ હોય છે. અસંજ્ઞી જીવો ફકત તિર્યંચગતિમાં જ છે, બીજી કોઈ
ગતિમાં નથી.
ઉ:– ભાઈશ્રી, દેવગતિમાંય અસંખ્યાતા સમ્યગ્દ્રષ્ટિજીવો પરમ સુખી છે તેમને ભૂલી
દેવગતિમાં જેઓ દુઃખી છે તેઓને પણ પોતાના મિથ્યાત્વાદિ પરિણામનું જ દુઃખ છે.
(છહઢાળા વગેરેમાં દેવીનો વિયોગ ઈત્યાદિ પ્રકારના દુઃખોનું જે વર્ણન છે તે નિમિત્તથી
છે.) દરેક જીવને પોતાના રાગ–દ્વેષ–મોહનું જ દુઃખ છે; પછી તે નરકમાં હો કે સ્વર્ગમાં.
ઉ:– મોક્ષ એટલે છૂટકારો; આત્માની અવસ્થામાં જે કર્મબંધ અને અશુદ્ધતા છે