:૨૦: આત્મધર્મ : પોષ : ૨૪૯૪
જ્ઞાન થયું ત્યારે.......
એક તરફ પુણ્ય પાપના સમસ્ત પરભાવો, અને બીજી તરફ જ્ઞાનસ્વભાવ, એ બંનેની
ભિન્નતા જાણીને ભેદજ્ઞાન કર્યું ત્યાં શુદ્ધસ્વરૂપને પ્રકાશિત કરતું જ્ઞાન પ્રગટ્યું; તે જ્ઞાન કેવું છે? કે
અતીન્દ્રિય સુખપ્રવાહની સાથે પરિણમી રહ્યું છે. અહા, અતીન્દ્રિય સુખનો પ્રવાહ જ્ઞાનીના
આત્મામાં વહે છે.....તે આત્મા પોતે અતીન્દ્રિય સુખપ્રવાહરૂપે પરિણમે છે.
જુઓ, આ આત્મામાં સુખનો પ્રવાહ પ્રગટ કરવાની રીત! બાકી તો દુનિયા આખી
દુઃખમાં ધ્રુજી રહી છે. હમણાં જ ધરતીકંપનો ધ્રૂજારો જોયોને! પણ ભાઈ, તારો આત્મા અધ્રુવ
એવા પરભાવોમાં અનાદિથી ધ્રૂજી રહ્યો છે; તેને નિજસ્વરૂપમાં સ્થિર કર. –સ્વરૂપમાં સ્થિરતા વડે
જ નિર્ભયતા ને શાંતિ પ્રગટે છે. ધરતીકંપમાં લોકો કેવા ભયભીત ને અશાંત થઈ ગયા? પણ
અંદર મોહની અસ્થિરતામાં જ્ઞાન આકુળતાથી કંપી રહ્યું છે તે દુઃખનો ભય અજ્ઞાનીને દેખાતો
નથી; એટલે તે ભયથી ને અશાંતિથી છૂટવાનો ઉપાય તે કરતો નથી.
જીવ જ્યારે ધર્મી થાય છે ત્યારે પોતાના સ્વભાવના સાધનથી જ તેને સુખનો અનુભવ
થાય છે. તે સુખને માટે તેને શુભવિકલ્પોની કે પુણ્યસામગ્રીની જરૂર નથી. પુણ્યને સાધન
બનાવ્યા વગર પોતે પોતાના જ્ઞાનથી જ પરમ સુખરૂપે પરિણમે છે.
પુણ્ય–પાપના કર્તૃત્વમાં રોકાયેલો આત્મા નિરંતર દુઃખી હતો; હવે પુણ્ય–પાપરહિત
અતીન્દ્રિયજ્ઞાનરૂપ શુદ્ધદશામાં પરિણમતો આત્મા નિરંતર સુખી છે. તેના સુખમાં રાગની અપેક્ષા
નથી, અન્ય વસ્તુની અપેક્ષા નથી, કોઈ ક્ષેત્રની કે કાળની અપેક્ષા નથી; નિરપેક્ષ સ્વાધીનસુખ છે.
આવા સ્વાધીન જ્ઞાન–સુખરૂપે પરિણમતો જ્ઞાની રાગાદિ ક્રિયાને કે દેહની ક્રિયાને કરતો
નથી; તે હો ભલે, પણ તેનાથી ભિન્ન જ્ઞાનરૂપે પરિણમતો જ્ઞાની તેને કરતો નથી, તેને તે મોક્ષનું
સાધન સમજતો નથી. આવું જ્ઞાન તે જ્ઞાનીનું કાર્ય છે, તે જ્ઞાનીનું ચિહ્ન છે. તે જ્ઞાની પોતાના
જ્ઞાનસ્વરૂપમાં સદા અકંપ વર્તે છે.
જાગૃત થઈને આત્માને જગાડ્યો ત્યાં જુદી જાતની દશા થઈ જાય. તેને