: વૈશાખ : ર૪૯૪ “આત્મધર્મ” : ૭ :
પ૪. પર્યાયદ્રષ્ટિએ કર્મનો સંબંધ હોવા છતાં શુદ્ધદ્રષ્ટિએ જોતાં કર્મથી
અલિપ્ત આત્મસ્વભાવ છે–એમ જિનશાસન દેખાડે છે.
પપ. એકરૂપ જ્ઞાનસ્વભાવે આત્માને અનુભવે ત્યારે સમ્યગ્દર્શન થાય
અને ત્યારે જીવ જિનશાસનમાં આવ્યો કહેવાય. તેની જે
અનુભવદશા તે જ જૈનશાસન છે.
પ૬. આત્મા પોતાના અસંખ્યપ્રદેશી સ્વક્ષેત્ર વાળો છે. પર્યાયદ્રષ્ટિએ
જોતાં નર–નારકાદિ ભિન્ન–ભિન્ન આકારો છે પણ તે અભૂતાર્થ છે.
ભૂતાર્થસ્વભાવ એકરૂપ અસંખ્યપ્રદેશી જ્ઞાનસ્વભાવપણે જ સદાય
રહેલો છે.
પ૭. અરે, આ જીવન પૂરું થઈને ભવ પલટવાના ટાણાં આવ્યા છતાં
જીવ પોતાના સ્વરૂપની સંભાળ કેમ કરતો નથી?
પ૮. ઈન્દ્રો સ્વર્ગમાંથી ઊતરીને મનુષ્યલોકમાં તીર્થંકર વગેરે પાસે જે ધર્મની
વાત સાંભળવા આવે છે તે ધર્મ કેવો મહિમાવંત હશે!! શું શુભ–
રાગની ને પુણ્યની જ વાત સાંભળવા ઈન્દ્રો સ્વર્ગમાંથી આવતા હશે?
પ૯. આત્માના ચિદાનંદસ્વભાવનો મહિમા શુભ–રાગથી પણ પાર છે.
૬૦. આત્માના પોતાના સ્વદ્રવ્ય–સ્વક્ષેત્ર–સ્વકાળ ને સ્વભાવનું મનન
કરતાં તેમાંથી અલૌકિક રહસ્ય નીકળે છે.
૬૧. ‘આત્મા’ તેને કહ્યો કે જેના અનુભવથી પરમ આનંદ થાય છે.
રાગાદિના અનુભવમાં આનંદ નથી, તેથી તે ખરેખર આત્મા નથી.
૬ર. દ્રવ્ય શું, પર્યાય શું? શુદ્ધ શું, અશુદ્ધ શું? એમ બંને પડખાંને જાણીને
જેના અનુભવથી આત્માને આનંદ થાય તેનો આદર કરવો.
૬૩. શુદ્ધનય અને વ્યવહારનય એ બન્ને નયને જાણીને, શુદ્ધનયના,
વિષયરૂપ શુદ્ધ આત્મસ્વભાવને અનુભવતાં સમ્યગ્દર્શન અને
પરમ આનંદ થાય છે.
૬૪. વ્યવહારના વિષયરૂપ જે અશુદ્ધતા કે ભેદ, તેના અનુભવથી
આનંદ થતો નથી, માટે તેને ખરેખર આત્મા કહેતા નથી, એટલે
તે આદરણીય નથી.
૬પ. આત્મા છે–પણ તે દેખાતો કેમ નથી? ભાઈ! આ બધાને જે જાણે
છે તે કોણ છે? બધાંને જાણનાર પોતે જ આત્મા છે; તે અંતર્મુખ
થઈને પોતે પોતાને પણ જાણી શકે છે.
૬૬. અરે જીવ! અનેકવિધ વિપરીત કલ્પના કરીને તારા આત્માને જ તું
ભૂલ્યો. આત્મા નથી–અર્થાત્ હું નથી એમ કહેનાર પોતે જ અસ્તિરૂપ
છે.–છતાં આશ્ચર્ય છે કે પોતે પોતાના અસ્તિત્વની ના પાડે છે!
૬૭. જે જ્ઞાનની સાથે સુખ ન હોય એને તો જ્ઞાન કોણ કહે? આત્મા
સારભૂત છે કેમકે તેને જાણતાં જાણનારને સુખ થાય છે.