Atmadharma magazine - Ank 295
(Year 25 - Vir Nirvana Samvat 2494, A.D. 1968).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 12 of 45

background image
: વૈશાખ : ર૪૯૪ “આત્મધર્મ” : ૯ :
ધર્મી જીવ કેવા છે?
(મોરબી–વાંકાનેર ચૈત્ર સુદ ૮ થી ૧પ સ.ગા.૭પ)

ભગવાન આત્મા દેહથી ભિન્ન જ્ઞાનતત્ત્વ છે; આવા આત્માનું જ્ઞાન થતાં શું
થાય? એટલે કે જે જ્ઞાની થયો તે જીવ કઈ રીતે ઓળખાય? તેની આ વાત છે. આ
સમજતાં અંદરમાં પોતાને તેવું ભેદજ્ઞાન થાય છે.
જડ–અચેતનથી તો સદાય ભિન્ન આત્મા છે; અંદર રાગની વૃત્તિથી પણ જુદું જે
જ્ઞાનતત્ત્વ, તેનામાં સર્વજ્ઞ થવાની તાકાત છે. આત્માની શક્તિનું ભાન કરીને જે સર્વજ્ઞ
થયા, તેમણે જોયેલું ને અનુભવેલું આત્મતત્ત્વ કેવું છે? તેનું ચિહ્ન શું છે? તે ઓળખ્યા
વગર ધર્મ થાય નહિ. જ્ઞાન ને આનંદથી ભરેલું આત્મતત્ત્વ અનુભવમાં લઈને જેઓ
વીતરાગ–સર્વજ્ઞ પરમાત્મા થયા તેમની વાણી તે શાસ્ત્ર છે. આ સમયસાર તે સર્વજ્ઞ
ભગવાનની વાણી છે. સર્વજ્ઞપરમાત્માની વાણી ઝીલીને શ્રી કુંદકુંદાચાર્યદેવે તે રચ્યું છે.
તેમાં આ ૭પ મી ગાથામાં જ્ઞાનીનું ચિહ્ન ઓળખાવતાં કહે છે કે–
પરિણામ કર્મતણું અને નોકર્મનું પરિણામ જે,
તે નવ કરે જે માત્ર જાણે તે જ આત્મા જ્ઞાની છે.
જ્ઞાની પોતાને જ્ઞાનસ્વભાવરૂપ જાણે છે; જ્ઞાનથી ભિન્ન એવા કર્મ કે શરીરાદિને
અંશમાત્ર પોતાના જાણતા નથી; જ્ઞાનભાવરૂપ જે કાર્ય તેને જ તે કરે છે. આવા
જ્ઞાનકાર્યના કર્તાપણે જ્ઞાની ઓળખાય છે.
પોતાના સ્વરૂપની સાવધાનીનો અભાવ તે મોહભાવ છે. શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર કહે છે કે–
ઉપજે મોહ–વિકલ્પથી સમસ્ત આ સંસાર;
અંર્તમુખ અવલોકતાં વિલય થતાં નહિ વાર.
આવા મોહનો નાશ કર્યા વગર, એટલે કે નિજસ્વરૂપના અવલોકન વગર, જીવે
વ્રત–તપ–ત્યાગ–દાન–દયા વગેરે શુભપરિણામ પણ અનંતવાર કર્યા, પણ જે ખરૂં
નિજસ્વરૂપ છે તેને ન સમજવાથી સંસારમાં જ રખડ્યો. અહીં કહે છે કે ભાઈ! જે
શુભરાગ છે તે કાંઈ જ્ઞાનીનું ચિહ્ન નથી. શુભરાગ વડે જ્ઞાની ઓળખાતા નથી. પણ