છે, તેમાં કાંઈ વિરોધ નથી, પણ તેવી રીતે ઉપયોગરૂપ આત્મા પલટીને કદી જડરૂપ થઈ
જાય–એમ થતું નથી, કેમકે ઉપયોગને અને જડને વિરુદ્ધતા છે. ઉપયોગરૂપ આત્મા પોતે,
તે રાગને અવલંબીને જાણવાના સ્વભાવવાળો નથી. અહો, જગતના અવલંબન વગર
જગતને જાણનારો આત્મા છે, એકલા પોતાના સ્વભાવના અવલંબને જાણનારો આત્મા
છે. આચાર્યદેવ કહે છે કે હે ભવ્ય! આવા આત્માને તું જાણ! પ્રત્યક્ષજ્ઞાનપૂર્વક આવી
આત્મપ્રતીતિ તે સમ્યગ્દર્શન છે.
આત્મસ્વભાવને અવલંબતો ધર્મીજીવ મોક્ષમાર્ગની નિર્મળતાપણે પરિણમે છે, તેને જ
‘આત્મા’ કહેવામાં આવે છે. ચૈતન્યસ્વભાવને જ અનુસરનારો ઉપયોગ તે આત્માનું
ચિહ્ન છે.
શબ્દોમાંથી જ્ઞાન આવે–એમ નથી. તીખી તલવાર જેવી સૂક્ષ્મ જ્ઞાનદ્રષ્ટિવડે આત્મા
પકડાય છે. ભાઈ, પરવસ્તુનો ઉપયોગ તું કરી શકતો નથી; ઉપયોગસ્વરૂપ તું છો –
તેનો જ ઉપયોગ કર. પરમાંથી કાંઈ જ્ઞાન કે સુખ લેવા માગીશ તો તે નહિ આવે.
અંદરમાં જ્ઞાન–સુખનો સમુદ્ર ભર્યો છે તેમાંથી અખંડ સરવાણી જ્ઞાન–સુખની વહ્યા કરે
છે. ઉપયોગને નિજસ્વરૂપમાં જોડીને આત્મા સ્વયમેવ આનંદપણે પરિણમે છે.
આનંદરૂપે પરિણમવામાં આત્માને કોઈ બહારનું અવલંબન નથી; ઉપયોગનું
ઉપયોગસ્વરૂપમાં જોડાવું તે જ પરમ આનંદ છે. પહેલાં ઉપયોગનું ને પરભાવનું
ભેદજ્ઞાન કરીને પરભાવથી જુદો પડીને નિજભાવમાં આવ્યો ત્યાં આત્માથી જ
આનંદનો દરિયો ઉલ્લસે છે.
પડે એમ બને નહિ. સ્વભાવમાં જે પર્યાય તલ્લીન થઈ તે પર્યાય કોઈથી હણાય નહિ; એ
પર્યાય જીવંત થઈ તે કદી મરે નહિ. આવા ઉપયોગવાળો આત્મા તે પરમાર્થ આત્મા છે.
તેમાં રાગરૂપી મેલ નથી.
જોડાયેલો ઉપયોગ તે ખરેખર આત્મા નથી. શુભ કે અશુભ તે આત્માનું