: ૩૮ : આત્મધર્મ જેઠ : ૨૪૯૪ :
જીવ અને શરીરની ભિન્નતા
શરીર તમે છો? – ના.ના.ના
જીવ અને શરીર બંને વસ્તુ તદ્ન જુદી હોવા છતાં મોહથી જીવ એમ માને છે કે
શરીર હું છું.
હવે જેવું આ શરીર છે, એવા જ રંગ–રૂપ–આકારવાળું પત્થરનું પૂતળું કોઈ
ચૈતન્યઅનુવિધાયિ પરિણામ તે ઉપયોગ
‘ઉપયોગ’ ને ‘ચૈતન્યઅનુવિધાયી પરિણામ’ કહેલ છે, એટલે કે તે ચૈતન્યને
અનુસરનાર છે, પરને અનુસાર નથી.
પરથી જ્ઞાન થાય એમ જે માને તેણે ઉપયોગને ચૈતન્યઅનુસારી ન માન્યો પણ
જડઅનુસારી માન્યો; જડ અનુસારી પરિણામ તો જડ હોય, તેથી તેેણે ઉપયોગને જડ
સાથે એકમેક માન્યો. ઉપયોગ તો ચૈતન્યને જ અનુસરનારો છે. જડથી તો તે તદ્ન
ભિન્ન છે. આમ જડ અને ઉપયોગની અત્યંત જુદાઈ જાણવી જોઈએ.
ઉપયોગ જડને (ચશ્મા વગેરેને) અનુસરનારો નથી.
ઉપયોગ રાગને પણ અનુસરનારો નથી.
ઉપયોગ તો ચૈતન્યસ્વભાવને અનુસરનારો છે.
એટલે જડથી ને રાગથી વિમુખ થઈને, પોતાના ચૈતન્યસ્વભાવની સન્મુખ
થઈને જે ઉપયોગ પ્રગટ્યો તે આત્માનું ખરૂં કાર્ય છે, ને તે ઉપયોગ આનંદના અનુભવ
સહિત છે.
કેવળજ્ઞાન તે ચૈતન્યઅનુવિધાયિ પરિણામ છે.
અવધિ–મનઃપર્યય તે ચૈતન્ય અનુવિધાયિ પરિણામ છે.
મતિ–શ્રુતજ્ઞાન તે પણ ચૈતન્યઅનુવિધાયિ પરિણામ છે.