પ્રગટેે છે. અશુદ્ધતામાં કે શુદ્ધતામાં પરદ્રવ્યનો તો કાંઈ સહારો નથી, જીવ પોતે જ અશુદ્ધ કે
શુદ્ધ પર્યાયરૂપે પરિણમે છે.
થઈ ગઈ છે તેથી પોતાના દોષને તે દેખી શકતો નથી; દોષને નથી દેખતો તેમ દોષરહિત
શુદ્ધસ્વરૂપને પણ તે દેખતો નથી. તેથી સમ્યકત્વરહિત તે જીવ અપરાધી છે, જિન–આજ્ઞાને તે
માનતો નથી. જિનઆજ્ઞા તો એવી છે કે જીવ અને પુદ્ગલ બંનેનું સ્વતંત્ર ભિન્ન ભિન્ન
પરિણમન છે; રાગાદિ અશુદ્ધતા તે જીવનો પોતાનો અપરાધ છે; તેને બદલે પરનો દોષ કાઢવો
તે અન્યાય છે, અનીતિ છે; તે અપરાધી જીવ સંસારમાં ભમે છે.
–આવી સ્પષ્ટ વસ્તુસ્થિતિ જૈનશાસનમાં પ્રસિદ્ધ છે. તેને જે નથી જાણતો તે મિથ્યાદ્રષ્ટિ છે,
તેને શુદ્ધતાનો અવસર આવતો નથી.
થાય છે. જ્યાં સુધી પર સાથે એકતાબુદ્ધિ કરે છે ત્યાંસુધી તેને શુદ્ધ પરિણમનનો અવસર
નથી. પર સાથે એકતાબુદ્ધિ કરનાર અશુદ્ધરૂપે જ પરિણમે છે. જગતમાં ઘણા જીવોનો ઢગલો
તો અજ્ઞાનથી અશુદ્ધતારૂપે જ પરિણમી રહ્યો છે; કોઈ વિરલા જીવો જ ભેદજ્ઞાન કરીને
શુદ્ધતારૂપે પરિણમે છે.
થવાની યોગ્યતા છે, તે કાંઈ પરને લીધે નથી, પોતાની પર્યાયની જ તેવી તાકાત છે. પરદ્રવ્ય
તેમાં કાંઈ જ કરતું નથી. જીવ પોતે પોતાની પર્યાયની તાકાતથી અશુદ્ધ થાય છે, ને પોતે જ
પોતાની પર્યાયની તાકાતથી શુદ્ધ થાય છે. જો પરદ્રવ્યનું અસ્તિત્વ જ તેને અશુદ્ધતાનું કારણ
હોય તો તો અશુદ્ધતા થયા જ કરે; અશુદ્ધતાથી છૂટીને શુદ્ધતારૂપે પોતે પરિણમી જ ન શકે ! –
પણ એમ નથી. અનંત જીવો શુદ્ધસ્વરૂપના અનુભવવડે અશુદ્ધતા મટાડીને સિદ્ધપદ પામ્યા છે.