: ભાદરવો : ૨૪૯૪ આત્મધર્મ : ૭ :
છે. અને રાગાદિમાં તન્મયબુદ્ધિથી અજ્ઞાનીને બધા અશુદ્ધપરિણામ જ થાય છે, તે
અજ્ઞાનમય જ છે.
૩પ. જ્ઞાની અને અજ્ઞાનીના પરિણમનમાં આ મોટો ફેર છે. અજ્ઞાની ભિન્નજ્ઞાનને
ભૂલીને રાગાદિ બંધભાવના અનુભવમાં જ અટકી જાય છે એટલે તેને બંધન જ
જ થાય છે, શુદ્ધતા જરાય થતી નથી. અને જ્ઞાની તો રાગથી ભિન્ન જ્ઞાનમય
ભાવમાં પરિણમતો થકો મોક્ષને સાધે છે, તેને બંધન થતું નથી, તેને શુદ્ધતા થતી
જાય છે. આ રીતે જ્ઞાનીના બધા ભાવો જ્ઞાનમય છે; એની જ્ઞાનચેતનાનો કોઈ
અપાર મહિમા છે કે જે મોક્ષને સાધે છે.
૩૬. જ્ઞાનચેતનામાં અનંતગુણોનો રસ સમાય છે, ને છોડવા યોગ્ય બધા ભાવો છૂટી
જાય છે. –
जो अपना था सो रह गयाः जो दूसरा था सो छूट गया।
રહનેવાલા રહ ગયા; છૂટનેવાલા છૂટ ગયા.
૩૭. શુદ્ધસ્વરૂપના અનુભવવડે ચેતનાએ સર્વ કાર્યસિદ્ધિ કરી લીધી છે. મહા આનંદરૂપ
શુદ્ધસ્વરૂપ પ્રાપ્ત થયું – પછી શું કરવાનું બાકી રહ્યું? શુદ્ધસ્વરૂપના અનુભવમાં
જ્ઞાની કૃતકૃત્ય છે.
૩૮. મોક્ષમાર્ગ અને મોક્ષ બંને ‘જ્ઞાનચેતના’ માં સમાય છે; સાધકભાવ ને સાધ્યભાવ
બંને જ્ઞાનચેતનારૂપ છે. સમ્યગ્દર્શન ને મુનિપણું પણ જ્ઞાનચેતનામાં સમાય છે.
જ્ઞાનચેતનામાં આત્માના સર્વે ધર્મો સમાય છે. જ્ઞાનચેતના વગર કોઈ ધર્મ હોતો
નથી.
૩૯. અરહિંતદેવ જ્ઞાનચેતનારૂપ છે, ગુરુ પણ જ્ઞાનચેતનારૂપ પરિણમેલા છે; વીતરાગી
– શાસ્ત્રો પણ જ્ઞાનચેતનારૂપ થવાનું જ ઉપદેશે છે. આવી જ્ઞાનચેતના પોતામાં
પ્રગટ્યા વગર દેવ–ગુરુ–શાસ્ત્રની ખરી ઓળખાણ કે ઉપાસના થતી નથી. પોતામાં
જ્ઞાનચેતના પ્રગટ કરે ત્યારે જ જ્ઞાનચેતનારૂપ એવા દેવ–ગુરુ–શાસ્ત્રની ખરી
ઓળખાણ થાય છે ને ત્યારે જ તેમની ખરી ઉપાસના થાય છે.
૪૦. રાગમાં ઊભેલો જીવ જ્ઞાનચેતનાને નહિ ઓળખી શકે. રાગથી જુદો પડીને
શુદ્ધસ્વરૂપને ચેતનારો જીવ જ જ્ઞાનચેતનાને ઓળખશે; તે પોતે જ્ઞાનચેતનારૂપ
થઈને જ્ઞાનચેતનાને ઓળખે છે; અને તે જ જ્ઞાનીને ઓળખે છે.
૪૧. જ્ઞાનચેતનાના આનંદનો પરમ સ્વાદ જેણે ચાખ્યો તેને જગતના બધા વિષયો
અત્યંત નીરસ ભાસે છે, તેમાં ક્યાંય સુખ દેખાતું નથી.