ભિન્ન એવા એક જ્ઞાયક ભાવપણે જ ધર્મી પોતાને અનુભવે
છે, રાગના અંશને પણ પોતાના જ્ઞાયકભાવમાં ભેળવતા
નથી, તેને પોતાથી ભિન્ન જાણે છે તેથી રાગ પ્રત્યે અત્યંત
વિરકત છે. –આમ ભેદજ્ઞાન સહિતના વૈરાગ્યને કારણે ધર્મીને
નિર્જરા જ થાય છે. એવા ધર્મીની દશાનું આ વર્ણન છે.
રાગાદિ ભાવો થતા હોય તેનાથી પણ જુદો, એક જ્ઞાયકસ્વભાવપણે જ પોતાને અનુભવે
છે; કર્મનો વિપાક તે મારો સ્વભાવ છે જ નહીં–એમ તેને પોતાથી ભિન્નપણે અનુભવે
છે. સંયોગોની ભીડના ભીડામાં તેનું જ્ઞાન ભિંસાઈ જતું નથી, તેનાથી જુદું ને જુદું જ
રહે છે. રાગ–દ્વેષના ભાવો થયા ને જ્ઞાનમાં જણાયા, ત્યાં પણ ધર્મીનું જ્ઞાન તે
ઉદયભાવોથી લેપાઈ જતું નથી. આવા ભિન્ન જ્ઞાનનો અનુભવ તે જ ધર્મીના માપનું
‘થર્મોમીટર’ છે. એવા જ્ઞાનવડે જ ધર્મી ઓળખાય છે.
સંસ્કારના બળથી કેવળજ્ઞાન લીધે છૂટકો. આવા જ્ઞાન વગર આ સંસારમાં ક્્યાંય કોઈ
શરણ નથી. આવું જ્ઞાન થતાં જીવને સર્વે પરદ્રવ્યો અને પરભાવોથી અત્યંત વિરક્તિ
થાય છે, એનું જ નામ વૈરાગ્ય છે; ધર્મી જીવને જ આવા જ્ઞાન–વૈરાગ્ય હોય છે.