તેને રોગ જેવો લાગે છે, ને શુદ્ધતાના પરિણમન વડે તે રાગને તે મટાડવા માંગે છે.
અજ્ઞાનીને તો રાગથી ભિન્નતાનું ભાન નથી, વીતરાગી આનંદની ખબર નથી, તો તે
રાગને કોની સાથે સરખાવશે? તે તો અશુભ છોડીને શુભરાગને સારો માનશે; પણ
શુભરાગમાંય આનંદ નથી, તેમાં પણ આકુળતા છે–એની તેને ખબર નથી.
અવ્રતાદિ પણ છૂટે નહિ. અરે, પહેલાં જ્ઞાનસ્વરૂપ આત્મા કેવો છે? એની શાંતિ કેવી
છે? અને રાગ કેવો છે? તેની ઓળખાણ તો કરો. તેની સાચી ઓળખાણ થતાં જ્ઞાન
અને રાગનું પરિણમન જુદું પડી જાય છે.
રાગ છૂટી શકે નહીં. રાગને છોડવાનો ઉપાય એક જ છે કે સ્વભાવસન્મુખ થઈને શુદ્ધ
જ્ઞાનરૂપે પરિણમવું. કોઈ કહે કે અશુભ તે તડકો છે ને શુભ તે છાયો છે, –તો કહે છે કે
ભાઈ, એમ નથી; શુભ તે મંદ તડકો છે ને અશુભ તે તીવ્ર તડકો છે,–બંનેમાં તડકો છે.
બંનેમાં આકુળતા છે, શાંતિની છાંયડી તો રાગ વગરના જ્ઞાનમાં છે,
શુદ્ધજ્ઞાનપરિણમનમાં જ સાચી શાંતિ છે રાગમાં તો અશાંતિ છે. શુદ્ધજ્ઞાનમાં જ સાચો
છાયો ને સાચો વિસામો છે. અરે, શુભરાગની આકુળતામાં જે શાંતિ માને, તે અંદરમાં
ઊતરીને રાગ વગરની શાંતિને ક્્યાંથી અનુભવશે? જેણે અંદરમાં અતીન્દ્રિય શાંતિનો
અનુભવ લીધો છે તે ધર્માત્માને શુભરાગનો એક વિકલ્પ પણ દુઃખરૂપ ભાસે છે; તે
રાગનો તેને પ્રેમ નથી.
મિથ્યાદ્રષ્ટિ જીવ ગૃહસ્થ હો કે વ્રત–મહાવ્રત પાળતો હોય તોપણ તે રાગમાં જ રત છે,
રાગ પ્રત્યે તેને વિરક્તિ નથી, રાગમાં જ ઉપયોગની એકતા કરતો થકો તે બંધાય છે.
જુઓ, જ્ઞાની કેમ છૂટે છે, ને અજ્ઞાની કેમ બંધાય છે તેનું આ રહસ્ય છે.