: ૪૦ : આત્મધર્મ : આસો : ૨૪૯પ
ભેદજ્ઞાન–પુષ્પમાળા
(આગલા ૮૧ પ્રશ્નોત્તર માટે જુઓ આત્મધર્મ અંક ૩૦૮–૩૦૯)
(૮૨) જ્ઞાનીને જ્ઞાનમય ભાવનું જ કર્તાપણું કેમ છે?
કેમકે તેણે પોતાના આત્માને જ્ઞાનમય અનુભવ્યો છે, તેથી તેના જ કર્તા છે.
(૮૩) જ્ઞાનીને રાગાદિ ભાવોનું કર્તાપણું કેમ નથી?
કેમકે જ્ઞાનમય ભાવમાં રાગાદિ પરભાવો નથી, તેથી તેના કર્તા નથી.
(૮૪) અજ્ઞાની કેમ રાગાદિનો કર્તા થાય છે.?
કેમકે જ્ઞાનમયભાવ અને અજ્ઞાનમયભાવ વચ્ચેની જુદાઈનું તેને ભાન નથી,
તેથી તે અજ્ઞાનમય ભાવરૂપે પોતાને અનુભવે છે, અને તેનો કર્તા થાય છે.
(૮પ) જીવ કેવા ભાવનો કર્તા થાય?
જે જીવ પોતાને જેવા ભાવરૂપે અનુભવે તેવા ભાવનો તે કર્તા થાય જ્ઞાની
પોતાને જ્ઞાનભાવરૂપે જ અનુભવતા થકા જ્ઞાનભાવને જ કરે છે; અને અજ્ઞાની
પોતાને અજ્ઞાનભાવ (રાગાદિ) રૂપે જ અનુભવતો થકો અજ્ઞાનભાવને જ કરે
છે.
(૮૬) જ્ઞાનભાવને પણ કરે ને રાગને પણ કરે, એમ બંનેને કરે તો?
જ્ઞાન અને રાગ બંને ભાવો એકબીજાથી વિરોધી છે, એટલે તે બંનેનું કર્તાપણું
એક સાથે રહી શકતું નથી.
(૮૭) ભગવાન આત્મા કેવી વસ્તુ છે?
શુદ્ધ ઉપયોગસ્વરૂપ આત્મા આનંદથી ભરેલી વસ્તુ છે, તેમાં આનંદ ભર્યો છે;
પણ ક્રોધાદિ ભાવો તેમાં ભર્યા નથી. આવી આત્મવસ્તુના અનુભવમાંથી જ્ઞાન
અને આનંદની ઉત્પત્તિ થાય છે પણ ક્રોધાદિની ઉત્પત્તિ થતી નથી.
(૮૮) આત્મા અને શરીર બંનેની ક્રિયા એક છે કે જુદી?
જુદી છે; આત્માની ક્રિયા ચેતન છે. શરીરની ક્રિયા જડ છે.
(૮૯) જ્ઞાન અને રાગ બંનેની ક્રિયા એક છે કે જુદી?