: આસો : ૨૪૯પ આત્મધર્મ : ૪૧ :
જુદી છે. જ્ઞાનની ક્રિયા તો આત્માના સ્વભાવભૂત છે, તે મોક્ષનું કારણ છે.
રાગની ક્રિયા પરભાવરૂપ છે ને બંધનું કારણ છે.
(૯૦) રાગાદિ ભાવોનો અહંકાર જીવને ક્્યારે છૂટે?
રાગાદિથી ભિન્ન એવા નિજરસથી ભરપૂર અતીન્દ્રિય આનંદધામને જાણે ત્યારે
રાગાદિમાંથી અહંકાર છૂટી જાય છે; જ્ઞાનને જ ‘અહં’ પણે અનુભવે છે.
(૯૧) જ્ઞાનસ્વરૂપ આત્માના અનુભવ વગર શરીરનો ને રાગનો અહંકાર છોડી દ્યે
તો? કદી ન છૂટે. ક્યાંક તો જીવ ‘અહંબુદ્ધિ’ કરશે જ. અંતર્મુખ થઈને પોતે
પોતાના જ્ઞાનમાં અહંબુદ્ધિ (એકત્વબુદ્ધિ) જેણે ન કરી તે ક્્યાંક બીજે તો
અહંબુદ્ધિ કરશે જ. –કાં સ્વમાં ને કાં પરમાં–એક ઠેકાણે તો જીવ પોતાપણું માનશે
જ. સ્વમાં પોતાપણું તે સમ્યક્બુદ્ધિ છે. પરમાં પોતાપણું માનવું તે મિથ્યાબુદ્ધિ છે.
(૯૨) મિથ્યાત્વસહિતની ક્રિયાઓ કેવી છે?
તે ‘મોક્ષની કાતરની’ છે. સંસારનું જ કારણ છે.
(૯૩) સમ્યગ્દ્રષ્ટિની ક્રિયા કેવી છે?
ધર્મીજીવ રાગથી ભિન્ન ચેતનભાવરૂપ ક્રિયાને જ કરે છે; તે ક્રિયા મોક્ષનું કારણ છે.
(૯૪) જીવનો ભાવ કેવો છે?
જીવનો ભાવ જ્ઞાનમય છે, આનંદમય છે, પોતાના સ્વભાવનું યથાર્થ શ્રવણ–લક્ષ
કરીને એકપણ ભાવને જીવ બરાબર કદી સમજ્યો નથી; જો આત્માનો એક
ભાવ પણ બરાબર સમજે તો તેમાં અનંતસ્વભાવો ભેગા આવી જાય છે; ને
સ્વભાવ વિભાવનું ભેદજ્ઞાન થઈ જાય છે.
(૯પ) આત્માનું પરથી વિભક્તપણું સાધવા માટે શું કરવું?
ભાઈ, તારા આત્માનું પરથી અત્યંત વિભક્તપણું સાધવા માટે તારા સ્વરૂપ–
અસ્તિત્વનું તું પદેપદે અવધારણ કર; પર્યાયે–પર્યાયે સ્વ–પરના વિભાગને
ખ્યાલમાં લે, ને સ્વરૂપ–અસ્તિત્વ તરફ વળ. તારું સ્વરૂપઅસ્તિત્વ સદાય
ચેતનામય છે. રાગાદિમાં એવું ચેતકપણું નથી કે તે સ્વ–પરને જાણે; જાણવાનું
સામર્થ્ય તેનામાં નથી, જાણવાનું સામર્થ્ય જ્ઞાનમાં જ છે. એવા જ્ઞાનસ્વરૂપને
લક્ષગત કરીને તારા આત્માને પરથી અત્યંત જુદો અનુભવમાં લે.
(૯૬) જીવને આ જડપ્રાણ વળગ્યા છે તે કેમ છૂટે?