: કારતક : ૨૪૯૬ : ૩૧ :
થાય છે. આવા અનુભવરસનો સ્વાદ ચાખનાર ધર્મી જીવને કોઈપણ પદાર્થની ઈચ્છા
રહેતી નથી; એટલે આખા સંસારથી તે વિરક્ત છે, ને પોતાના એક જ્ઞાયકભાવમાં જ
એકતા કરીને તેને જ સત્યપણે, ભૂતાર્થપણે, સ્વપણે, સુખપણે અનુભવે છે, તેમાં જ
તેનો ઉત્સાહ છે; પરભાવો તરફનો ઉત્સાહ છૂટી ગયો છે, તેમાંથી એકતા છૂટી ગઈ છે,
તેને તે સ્વપણે અનુભવતો નથી. આવી અંદરની જ્ઞાનપરિણતિ તે ધર્મ છે; ને
ભેદજ્ઞાનના અભ્યાસ વડે આવી દશા પ્રગટ કરવી તે ધર્મી થવાનો રસ્તો છે.
સ્વયંભૂરમણ નામના સમુદ્રમાં અસંખ્યાતા માછલાં આવા આત્મજ્ઞાન સહિત
અત્યારે પણ છે. બહારનું શરીર માછલાનું છે પણ અંદર આત્મા તો દેહથી જુદો
ચૈતન્યમૂર્તિ છે; તે પોતાના સ્વભાવમાં નજર કરીને નિર્વિકલ્પ અનુભવ સહિત આવું
આત્મજ્ઞાન પ્રગટ કરે છે ને અપૂર્વ આનંદનો ભોગવટો કરે છે. દેહનો કે રાગનો
ભોગવટો જ્ઞાનમાં નથી. જે જીવ આવું જ્ઞાન પ્રગટ કરે તે જ્ઞાની છે, ને પોતાના
જ્ઞાનભાવરૂપે જ પરિણમે છે.
એને રાગ–દ્વેષ–ક્રોધાદિ તો થાય છે ને?
થાય છે ખરા, પણ તેને તે જ્ઞાનથી ભિન્નપણે અનુભવે છે, તેમાં એકત્વબુદ્ધિ
કરતા નથી. રાગ વખતે રાગથી જુદાપણે તે પોતાને દેખે છે, જેમ શ્રીફળમાં અંદર ગોળો
જુદો છે–તેમ ધર્મી પોતાના આત્માને રાગથી જુદો જ ચૈતન્યગોળો દેખે છે. અજ્ઞાનીને
રાગ વખતે રાગથી જુદું પોતાનું કોઈ અસ્તિત્વ જ દેખાતું નથી, રાગ જ દેખાય છે, જ્ઞાન
દેખાતું નથી; જ્ઞાની–અજ્ઞાની વચ્ચેનો આ મોટો તફાવત છે. શરીરાદિ ને રાગાદિ સમસ્ત
પરભાવોથી પોતાની ચૈતન્યવસ્તુને જુદી જાણીને, તે ચૈતન્યવસ્તુપણે પોતાનો અનુભવ
કરવો–તે જ ધર્મી થવા માટેની જ્ઞાનકળા છે. એવી જ્ઞાનકળા પ્રગટ કરવી તે આનંદમય
મંગલ પ્રભાત છે, તેણે આત્મામાં જ્ઞાનદીવડા પ્રગટ કરીને દીવાળી ઉજવી, અને તેને જ
અપૂર્વ નવું વરસ આત્મામાં બેઠું.–આ સુખનો પંથ છે.
*****
વૈરાગ્ય સમાચાર:– આ અંક છાપતાં છાપતાં એકાએક સમાચાર મળ્યા છે કે
જમશેદપુરમાં શ્રી હેમકુંવરબેન નરભેરામ કામાણીના સુપુત્ર શ્રી ધરમચંદભાઈ યુવાન
વયમાં હાર્ટફેઈલથી એકાએક તા. ૧૩–૧૧–૬૯ ના રોજ સ્વર્ગવાસ પામી ગયા છે. તેઓ
અવારનવાર ગુરુદેવનો લાભ લેતા હતા. આ ક્ષણિક સંસારમાં પીંજરા જેવા આ દેહથી
ભિન્ન, અમર આત્માના લક્ષે વૈરાગ્યભાવના એ જ જીવને શરણરૂપ છે. વીતરાગી દેવ–
ગુરુ–ધર્મની છાયામાં સ્વર્ગસ્થ આત્મા આવું શરણ પામો.